Page 194 - geografia 7

Pochodzenie wybranych skał Czy wszystkie skały powstały w tym miejscu,
w którym się znajdują?
Mogły zostać przemieszczone po wmarznięciu w lód lodowcowy
i ich wykorzystanie Niektóre skały dotarły na teren współczesnej Polski wraz z lądolodem.
z terenów Skandynawii, ale także z innych obszarów naszego kraju.
Zewnętrzną warstwę naszej planety tworzą skały. Występują zarówno na powierzchni, Zachowały się dzięki dość dużej odporności na warunki klimatyczne.
jak i pod powierzchnią Ziemi. Mogą być przykryte glebą, wodą lub znajdować się Zbudowane są np. z granitów, gnejsów czy kwarcytów. Na zdjęciu
pod roślinnością. Zwróć na nie uwagę podczas najbliższego spaceru czy pokonywania obok: głaz narzutowy znajdujący się w Grodzisku Mazowieckim.
drogi do szkoły. Ze skał zbudowano niektóre elementy budynków lub dróg.
Czy do tego celu użyto miejscowych materiałów?

W jaki sposób wykorzystujemy skały?
Rodzaje skał ze względu na pochodzenie Ze względu na różnorodność skał,
mają one wiele zastosowań. Piasek
kwarcowy jest używany do wyrobu
Magmowe Osadowe Przeobrażone szkła, a także w budownictwie.
Z granitów, marmurów czy z wapieni są
W głębi Ziemi znajduje Skały na powierzchni Kiedy na dnie zbiorników Niektóre skały (metamorfi czne) tworzone posadzki i okładziny ścienne.
się gorąca magma. Ziemi są niszczone przez wodnych osadzą się licznie powstają wskutek Niekiedy istniejące na Ziemi Ze skał – głównie z granitów i bazaltów
Kiedy zastyga, tworzy skały. okruchowe wiatr, lód, wodę czy organizmy. organiczne szkieleciki obumarłych chemiczne procesów chemicznych, skały zostają ponownie – wykonuje się kostkę brukową. Węgiel
Zawarte w nich poszczególne Następnie są transportowane organizmów, mogą utworzyć np. w czasie „wciągnięte” pod jej powierzchnię. spala się w celu pozyskania energii. Kostka bazaltowa może służyć do
minerały są duże – dzięki w inne miejsca, tworzą skały wapienne. Często wysychania zbiorników Jeśli nie są na tyle głęboko, Niektóre skały stanowią ozdobę i są budowy chodników, a pokruszony bazalt
temu, że tworzyły się powoli. nagromadzenia znajdujemy w nich wodnych, zwłaszcza aby uległy całkowitemu zbierane przez kolekcjonerów. sypie się pod podkłady kolejowe
Przykłady: granit, gabro. rozkruszonych sypkich skał. skamieniałości. w klimacie pustynnym. przetopieniu – zostają mocno
Kiedy ziarna lub okruchy Przykłady: wapień, kreda. Przykład: gips. podgrzane lub zgniecione.
Granit – skała powstała zostaną związane W takich warunkach następuje
w głębi Ziemi z powoli ze sobą, powstają skały Wapień – skała powstała ich przeobrażenie (metamorfoza)
ochładzającej się magmy zwięzłe lub lite. w wyniku nagromadzenia Gips – skała powstała
(poszczególne minerały Przykłady: żwir, piasek (skały szkieletów z osadu tworzącego się w skały o nowych cechach.
są widoczne zwierząt na dnie lub na brzegach Przykłady: gnejsy (powstałe
gołym sypkie); less, glina (skały wodnych wysychających z granitów), marmury (powstałe
okiem) zwięzłe); piaskowiec, (w skale zbiorników wodnych z wapieni), kwarcyty (utworzone
zlepieniec (skały lite). widać z piaskowców).
skamie-
Piasek – skała powstała niałość)
w wyniku rozdrobnienia Gnejs – skała powstała
Kiedy magma wylewa się innych rodzajów skał w wyniku mocnego Pierwszy trzon kolumny Zygmunta III Zamek w Kazimierzu Dolnym został zbu-
podgrzania
na powierzchnię Ziemi, i nagromadzenia i częściowego Wazy wykonano ze zlepieńca dowany z miejscowych skał wapiennych
ziaren
staje się lawą. Lawa mineralnych Jeśli na lądzie nagromadzi roztopienia
zastyga szybko. Tworzą się w jednym się wiele szczątków granitów
wówczas skały zbudowane miejscu roślinnych, może powstać Zadanie
z tak małych minerałów, torf, a następnie węgiel
że najczęściej trudno je brunatny. Jeśli ten Wybierz trzy skały – znalezione w twojej okolicy – a następnie przygotuj na ich
temat notatkę lub prezentację. Skorzystaj ze schematu zamieszczonego niżej.
dostrzec. znajdzie się głębiej,
Przykład: bazalt. ulegnie przekształceniu Skały są zbudowane
Piaskowiec – skała w węgiel kamienny. z minerałów – jednego Marmur – skała powstała
Bazalt – skała powstała powstała w wyniku lub kilku – czyli cząstek, w wyniku mocnego Zrób zdjęcie Zapisz datę Opisz wygląd skały
z lawy szybko zastygającej połączenia które powstały w przyrodzie podgrzania i miejsce znalezienia
na powierzchni Ziemi ziaren Węgiel brunatny – w sposób naturalny i częściowego
(minerałów piasku skała powstała roztopienia
nie widać ze szczątków (m.in. kwarcu, skaleni, halitu). wapieni Wyjaśnij pochodzenie Przedstaw sposób Czy skała ci się
w nim roślinnych Niektóre z nich występują skały wykorzystania podoba? Dlaczego?
gołym powszechnie, inne są
okiem) bardzo rzadkie.

1922 3

1128_883352 _geografia_kl7_LIFT_DRUK.indd 192 28.11.2022 21:34:41
1128_883352 _geografia_kl7_LIFT_DRUK.indd 192
28.11.2022 21:34:41