Page 12 - geografia 8

Ciekawe! Obszary aktywne i nieaktywne sejsmicznie
Najgłębszy rów oceaniczny na Ziemi W Azji, podobnie jak na większości kontynentów, występują strefy, które są
– Rów Mariański – ma głębokość ok. aktywne sejsmicznie, tzn. na ich obszarze często są notowane trzęsienia ziemi,
11 000 m p.p.m. i znajduje się na wschód
od Azji, u wybrzeży archipelagu Maria- oraz takie, gdzie zjawiska te nie występują. Na terenach aktywnych sejsmicz-
nów, wysp należących już do Oceanii. nie znajduje się wiele wulkanów. Co jest przyczyną tego, że na granicach płyt
Azjatycki Rów Filipiński ma głębokość litosfery występują rowy tektoniczne, wulkany i trzęsienia ziemi?
ok. 10 500 m p.p.m. Jest trzecim naj- Z klasy szóstej wiesz, że sztywne płyty litosfery (płyty tektoniczne) są w cią-
głębszym rowem oceanicznym na kuli głym ruchu. Poruszają się po znajdującej się pod nimi plastycznej warstwie.
ziemskiej.
Przyczyną wędrówki jest nierównomierne wydzielanie się ciepła z głębi Zie-
mi. Nad strefami zwiększonego wydzielania ciepła tworzą się prądy wznoszą-
ce (tzw. prądy konwekcyjne). Po dotarciu do litosfery prądy te ogrzewają ją.
To powoduje jej pękanie i rozsuwanie się. Szczeliny między płytami tektonicz-
nymi wypełnia szybko zastygająca lawa. Przesuwające się płyty mogą się
ze sobą zderzać (kolizja płyt) lub oddalać od siebie. Wśród płyt tektonicz-
nych wyróżnia się płyty oceaniczne i kontynentalne. Na niektórych obszarach
zderzają się ze sobą dwie płyty kontynentalne, a na innych – płyta oceaniczna
Płyty oceaniczne – płyty tektoniczne z kontynentalną (il. 1.4). Zwykle płyta oceaniczna, która jest zbudowana
przeważnie tworzące dno oceaniczne; ze skał o większej gęstości, ugina się i podsuwa pod płytę kontynentalną.
są cieńsze niż płyty kontynentalne, ale Na linii takiego podsuwania tworzą się bardzo głębokie rowy oceaniczne
zbudowane ze skał o większej gęstości. (il. 1.3 i 1.4A), np. Rów Japoński. Skały zalegające w górnej warstwie litosfery
Płyty kontynentalne – płyty w strefi e kolizji płyt są intensywnie fałdowane i wypiętrzane. W wyni-
tektoniczne przeważnie tworzące ku tego tworzą się łańcuchy górskie lub ciągi wysp. W czasie najmłodszych,
kontynenty; są grubsze i sztywniejsze tj. alpejskich ruchów górotwórczych (il. 1.4B), powstały np. najwyższe
niż płyty oceaniczne.
łańcuchy górskie Azji. Młode góry to m.in. Kaukaz, Himalaje, Karakorum. Ist-
nieją także obszary starych fałdowań, gdzie procesy górotwórcze odbywały się
dawno, np. Sajany, Góry Czerskiego, Ałtaj. Procesy związane z przemieszcza-
niem się płyt litosfery powodują olbrzymie naprężenia, których konsekwencją
60° 120° 180° 120° 60°

60° PŁYTA 60°
PŁYTA EURAZJATYCKA PÓŁNOCNOAMERYKAŃSKA

PŁYTA
0° PA CYFICZNA 0°
PŁYTA
Odszukaj na mapie w atlasie Ocean PŁYTA INDOAUSTRALIJSKA PŁYTA
Atlantycki i Islandię. Określ położenie AFRYKAŃSKA AMERYKAŃSKA
wyspy względem granic płyt litosfery.
Następnie przypomnij sobie, czym skut-
POŁUDNIOWO-
kuje położenie tej wyspy w takim wła-
60° 60°
śnie miejscu.
Porównaj przebieg granic płyt litosfery PŁYT A ANT ARKTY CZNA 1 : 266 000 000
granice płyt litosfery
z miejscami występowania rowów tek- (płyt tektonicznych) kierunek ruchu płyt strefy sejsmiczne Pacyficzny
wulkany czynne w ciągu
przypuszczalne granice płyt ostatnich 10 tys. lat rowy oceaniczne Pierścień Ognia
tonicznych, wulkanów i trzęsień ziemi.
Jaką zależność zauważasz? 1.3 Płyty litosfery i Pacyfi czny Pierścień Ognia
10

02.07.2021 14:47:22
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 10 02.07.2021 14:47:22
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 10