Page 16 - geografia 6

Jak szybko Ziemia się obraca? Skutki ruchu obrotowego
Obrót Ziemi Czas obrotu
(o kąt) Ziemi
Obrót Ziemi wokół własnej osi powoduje, że na przemian jedna po-
360° 24 godziny łowa Ziemi jest oświetlona przez Słońce i panuje na niej dzień, a dru-
15° 1 godzina ga połowa w tym samym czasie jest nieoświetlona i tam panuje noc.
1° 4 minuty Czas, który upływa od wschodu do zachodu Słońca, to dzień, a czas
od zachodu do wschodu Słońca, to noc. Dzień i noc tworzą dobę.

Doba – czas, który upływa Jest ona określana jako czas, który upływa od jednego do ponow-
od jednego do następnego nego górowania Słońca (patrz il. 1.2), czyli między kolejnymi mo-
górowania Słońca; mentami południa słonecznego. Doba trwa 24 godziny, wówczas
ze względów praktycznych Ziemia wykonuje jeden obrót wokół własnej osi o kąt pełny – 360°.
dobę liczy się od północy. W czasie jednej godziny Ziemia obraca się o 15° (360° : 24 = 15°),
a w czasie 4 minut o 1° (60 minut : 15 = 4 minuty).
Czas trwania obrotu Ziemi wokół własnej osi stał się podstawą
wyróżnienia jednostek czasu – oprócz doby (trwającej 24 godziny),
1
1
1
są to godziny ( doby), minuty ( godziny) i sekundy ( minuty).
60
24
60
We wszystkich miejscach położonych na tym samym południku po-
łudnie słoneczne przypada w tej samej chwili (il. 1.6, 1.7). Na wschód
od tego miejsca południe słoneczne już było, czyli tam jest już po
południu. Na zachód od tego miejsca jeszcze południa słonecznego
nie było, czyli tam jest pora przed południem.
Czas liczony według czasu słonecznego jest jednakowy wzdłuż ca-
łego południka. Natomiast czas obserwowany na zegarku bywa inny
– godzina 12.00 zwykle nie pokrywa się z momentem najwyższego
położenia Słońca na niebie.

1.7 Kiedy Słońce góruje nad Dlaczego na co dzień nie używamy czasu słonecznego?
danym południkiem, jest na nim Dawniej, kiedy ludzie przemieszczali się wolno, np. dyliżansem lub
południe słoneczne
konno, w każdym mieście obowiązywał inny czas, najczęściej zgodny
z czasem słonecznym. Określano go orientacyjnie: na podstawie wę-
drówki Słońca nad widnokręgiem lub za pomocą zegarów słonecz-
nych (il. 1.8). Kiedy środki lokomocji stały się szybsze, posługiwanie
się czasem słonecznym stało się bardzo kłopotliwe. Wymyślono więc
bardziej użyteczną formę pomiaru i określania czasu – podział Zie-
mi na 24 strefy czasowe. Granicami stref są określone południ-
ki – strefy czasu zmieniają się co 15°. W całej strefi e obowiązuje
czas słoneczny środkowego południka (il. 1.9). Między sąsiednimi

1.8 Zegar słoneczny wskazuje strefami jest różnica jednej godziny. Gdy przemieszczamy się
czas słoneczny; godzina 12.00 między strefami w kierunku wschodnim, wskazówki zegarka należy
jest w momencie górowania przesunąć do przodu, ponieważ tam jest później, kiedy jedziemy kie-
Słońca runku zachodnim – do tyłu, bo tam jest wcześniej.

14

0702_881340_Geografia_6_.indd 14 04.07.2019 11:34:05