Page 44 - geografia 7

Surowce mineralne Polski i ich zastosowanie
Surowce mineralne można podzielić na cztery główne grupy. Te, z których jest wytwarzana energia,
nazywamy surowcami energetycznymi (np. ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel kamienny, węgiel
brunatny, rudy uranu). Surowce, które służą do wyrobu metali, to surowce metaliczne (nazywane
rudami metali, np. rudy żelaza, rudy miedzi, rudy niklu, rudy cynku i ołowiu, a także metale szlachetne,
np. złoto, srebro). Wyróżnia się jeszcze surowce chemiczne (np. sól kamienną, siarkę) i surowce
skalne (na nizinach np. gliny, piaski, żwiry, a w górach i na wyżynach np. granity, bazalty, piaskowce,
marmury, wapienie, gipsy).

Węgiel kamienny
Węgiel kamienny występuje w Polsce w trzech zagłębiach: Górnośląskim,
Lubelskim i Wałbrzyskim; obecnie jest eksploatowany w pierwszym
i drugim. Powstał z nagromadzenia szczątków drzewiastych paproci
i skrzypów w płytkich morzach istniejących na tych terenach ok. 300 mln
lat temu. Warstwy organiczne powstałe z obumarłych roślin były później
przysypywane skałami pochodzącymi z lądu, np. piaskiem. Z czasem
w warunkach beztlenowych, naciskane przez wierzchnie warstwy,
przy wzroście temperatury, zamieniły się w pokłady węgla kamiennego.
1.53 Kopalnia głębinowa na Górnym Śląsku
Węgiel brunatny
Węgiel brunatny, podobnie jak kamienny, powstał z obumarłych roślin
nagromadzonych w płytkich zbiornikach wodnych, ale znacznie później
niż węgiel kamienny (w wypadku złóż na terenie Polski). Zalega też
płycej niż węgiel kamienny. Występuje w środkowej i zachodniej Polsce.
Jest eksploatowany w Turoszowie, w okolicach Bełchatowa i Konina. Nie nadaje
się do transportu na większe odległości i musi być zużywany w pobliżu kopalni.

1.54 Kopalnia odkrywkowa Bełchatów
Ropa naftowa
Ropa naftowa jest surowcem w stanie ciekłym. Najprawdopodobniej pochodzi
z rozkładu materii organicznej – szczątków roślin i zwierząt w płytkich, ciepłych
morzach. Światowe wydobycie tego surowca rozpoczęło się w XIX w. W naszym
kraju złoża ropy naftowej najpierw eksploatowano na Podkarpaciu, ale obecnie
są już one na wyczerpaniu. Wydobycie ropy naftowej w Polsce odbywa się dzisiaj
przede wszystkim w północnej i zachodniej części kraju oraz w Karpatach. Pokrywa
krajowe potrzeby w minimalnym stopniu. Większość surowca jest sprowadzana
(do 2022 r. ok. 60% z Rosji, a reszta m.in. z Kazachstanu, Arabii Saudyjskiej i Norwegii).
1.55 Szyb wiertniczy w Karpatach

Gaz ziemny
Gaz ziemny powstawał w podobnych warunkach jak ropa naftowa
i w niektórych miejscach razem z nią występuje. Zasoby gazu ziemnego są
w Polsce znaczne, a jego wydobycie zaspakaja ok. 30% zapotrzebowania
na ten surowiec w naszym kraju. Gaz ziemny pozyskuje się w Wielkopolsce,
na Podkarpaciu, na Pojezierzu Lubuskim, a także z dna Morza Bałtyckiego.
A B W Polsce prawdopodobnie znaczne zasoby gazu ziemnego są uwięzione
w tzw. skałach łupkowych. Szacuje się, że eksploatacja tych zasobów mogłaby
zapewnić naszemu państwu samowystarczalność.
1.56 Piaskowiec (A) i łupek (B) – skały,
w których występuje gaz ziemny

42

28.11.2022 21:30:55
1128_883352 _geografia_kl7_LIFT_DRUK.indd 42
1128_883352 _geografia_kl7_LIFT_DRUK.indd 42 28.11.2022 21:30:55