Page 110 - historia 8

Śmierć Stalina i odwilż w ZSRS

Dnia 5 marca 1953 r. zmarł Józef Stalin. Był to jeden z największych zbrod-
niarzy w historii świata, człowiek winny śmierci i cierpienia milionów ludzi.
Ponosił odpowiedzialność za terror i zniewolenie narodów ZSRS, a pośred-
nio – także mieszkańców państw bloku wschodniego, w tym Polski.
Po śmierci Stalina w Związku Sowieckim rozgorzała walka o władzę.
Zwycięsko wyszedł z niej Nikita Chruszczow – bliski współpracownik dyk-
tatora. Nowy przywódca zerwał z polityką poprzednika. W lutym 1956 r.
na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Sowieckiego (w skrócie:
KPZS) Chruszczow wygłosił tajny referat O kulcie jednostki i jego następstwach.
Skrytykował w nim rządy Stalina. Obwinił go o czystki polityczne, masowe
deportacje i zapaść gospodarczą kraju. Chruszczow krytykował wyłącznie
stalinowski terror. W żadnym razie nie podważał zasad komunizmu.
Wygłoszenie referatu przez Chruszczowa zapoczątkowało zmiany w ZSRS.
Treść referatu Chruszczowa szybko Po latach terroru w kraju nastąpiła odwilż, czyli okres odprężenia politycz-
przedostała się do opinii publicznej nego. Chruszczow zlikwidował system łagrów – GUŁag. Dzięki temu kilka
w ZSRS i Europie. Oskarżenie milionów więźniów politycznych odzyskało wolność. Ograniczono cenzurę
Stalina przez tak wysokiego rangą
dostojnika komunistycznego i złagodzono ton propagandy. Zmniejszono nakłady na zbrojenia. Nastąpiła
wywołało szok w Związku pewna poprawa w relacjach z Zachodem, choć o zakończeniu zimnej wojny
Sowieckim. Tam przez dekady nie mogło być mowy. Pomimo liberalizacji swej polityki sowieccy komuniści
wpajano obywatelom przekonanie nadal sprawowali rządy totalitarne. Zakazywano krytykowania partii, a w kar-
o nieomylności dyktatora i wielkości
jego dokonań. Na zdjęciu: polskie nych koloniach pracy więziono ludzi uznawanych za zagrożenie dla reżimu.
wydanie referatu Chruszczowa. Wydarzenia, do których doszło w ZSRS – śmierć Stalina i zapoczątko-
wana przez Chruszczowa odwilż – rozbudziły nadzieję wśród mieszkańców
państw socjalistycznych. Liczyli oni na demokratyzację życia politycznego
i poprawę swojej sytuacji materialnej. W latach 1953–1956 doszło do po-
ważnych protestów społecznych w kilku krajach bloku wschodniego, m.in.
w NRD, Polsce i na Węgrzech. Pod ich wpływem władze państw komuni-
stycznych odeszły od polityki terroru. Częściowo zmodyfikowały też podejście
do spraw gospodarczych, choć w poszczególnych krajach zmiany następowa-
ły w różnym tempie.

Nikita Chruszczow (1894–1971)

– działacz komunistyczny, polityk sowiecki. Pochodził z chłopskiej rodziny mieszkającej
na Ukrainie. W 1918 r. związał się z bolszewikami. Wstąpił do Armii Czerwonej. W latach
30. XX w. awansował w strukturach partii bolszewickiej i został członkiem najwyższych
władz partyjnych w ZSRS. Odpowiadał za czystki polityczne i represje wobec ludno-
ści, w tym Polaków zamieszkujących wschodnie ziemie II Rzeczypospolitej przyłączone
do ZSRS w 1939 r. W latach 1953–1964 stał na czele KPZS. Od 1958 r. był też premierem.
Jako przywódca ZSRS zapoczątkował odwilż, ale utrzymał ustrój komunistyczny. Z całą
bezwzględnością tłumił strajki robotnicze w Związku Sowieckim i wszelkie akty niepo-
słuszeństwa w krajach satelickich (powstanie na Węgrzech).

108