Page 104 - 883351_podrecznik chemia_kl7_nowaPP

3.4 Wartościowość pierwiastków w związkach chemicznych Czy położenie pierwiastka chemicznego w układzie okresowym
wpływa na jego wartościowość?
Numer grupy, w której umiejscowiony jest symbol pierwiastka chemicznego

Podejmij temat w układzie okresowym, determinuje liczbę elektronów walencyjnych, dlatego
na podstawie jego położenia możemy określić spodziewaną wartościowość.
Możemy również podać pewne prawidłowości dotyczące grup:
• pierwiastki chemiczne, których symbole są w 1 grupie układu okresowego,
mają tylko wartościowość I,
Czy osoby te tworzą związek? Czy jest to • pierwiastki chemiczne, których symbole są w 2 grupie układu okresowego,
małżeństwo? mają tylko wartościowość II,
Iloma obrączkami wymieniają się państwo • tlen w tlenkach ma zawsze wartościowość II,
młodzi podczas ceremonii ślubnej?
• fluor we fluorkach, chlor w chlorkach, brom w bromkach, jod w jodkach
mają zawsze wartościowość I.
Poniższa tabela przedstawia maksymalną wartościowość pierwiastków
chemicznych względem wodoru i tlenu.
Czym jest wartościowość pierwiastka w związku chemicznym?
Wiemy już, że kiedy atomy pierwiastków chemicznych łączą się ze sobą, kie-
rują nimi pewne prawidłowości. Liczba wiązań chemicznych wynika często Symbol Numer Wartościowość
pierwiastka
z chęci zachowania najniższej możliwej energii poprzez całkowite zapełnienie chemicznego grupy względem wodoru względem tlenu
powłoki walencyjnej każdego z uczestniczących atomów. Jednym z użytecz-
Wartościowość – liczba wiązań nych terminów jest wartościowość. Definiuje się ją jako liczbę wiązań che- Li 1 I I
chemicznych, jaką może stworzyć atom micznych, jaka może zostać utworzona przez atom pierwiastka, który wcho-
pierwiastka chemicznego z innym dzi w skład związku chemicznego. Be 2 II II
atomem wchodzącym w skład związku Przyjęło się, że jest ona zaznaczana cyfrą rzymską nad symbolem pier- Al 13 III III
chemicznego.
wiastka chemicznego we wzorze sumarycznym. Na przykładzie najbardziej C 14 IV IV
rozpowszechnionego na Ziemi związku chemicznego określmy wartościo-
wość pierwiastków wchodzących w jego skład. N 15 III V
S 16 II VI
Wzór strukturalny Wzór sumaryczny Br 17 I VII

O
H H H O Jak zapisywać wzory sumaryczne związków chemicznych
2
składających się z dwóch pierwiastków chemicznych?
Z powyższych zapisów wynika, że atom tlenu połączony jest dwoma wią- Ogólny wzór związków chemicznych (zbudowanych z dwóch różnych pier-
zaniami chemicznymi (po jednym wiązaniu chemicznym przypada na każ- wiastków) możemy opisać następująco:
dy atom wodoru). Dlatego możemy stwierdzić, że tlen w podanym związku
chemicznym ma wartościowość II. Natomiast każdy atom wodoru połączony
jest jednym wiązaniem z atomem tlenu, dlatego analogicznie wartościowość
wodoru w tym związku chemicznym wynosi I.
I II
Zwróć uwagę, że tlen w związkach che- H O
2
micznych ma na ogół wartościowość II,
np. w dwutlenku węgla: Warto zauważyć, że atomy pierwiastków chemicznych w stanie wolnym
O = C = O nie są związkami chemicznymi, dlatego ich wartościowość jest wtedy równa
(wzór strukturalny dwutlenku węgla) 0, np. O , Ca.
2
102