Page 68 - geografia 6

Geograficzne czynniki klimatotwórcze
Szerokość geograficzna i związana z nią wysokość Słońca nad widnokręgiem to najważniejszy,
ale niejedyny czynnik wpływający na klimat. Decyduje on o strefowości. Inne czynniki, które wpły-
wają na klimat, ale nie na ułożenie stref klimatycznych, nazywane są czynnikami astrefowymi.

Astrefowe czynniki kształtujące klimat – na wszystkich kontynentach

Odległość od mórz i oceanów
40° 20° 0° 20° 40° 60° 80° 100°
0 500 km Im bliżej zbiornika wodnego, tym suma
Narwik Narjan-Mar Opady roczne opadów jest zwykle większa, a klimat
3000 mm łagodniejszy – co obrazuje np. mniejsza
roczna amplituda temperatury powietrza
(lata są mniej upalne, a zimy mniej
2000
40° Berlin mroźne niż z dala od oceanu, w głębi
kontynentu). Wyróżnia się dwa typy klimatu:
1000 morski (bliżej oceanu) i kontynentalny
Rzym 750
500 (w głębi lądu).
250
100
0° 20° 40° 60°
Roczne sumy opadów: zwykle im dalej w głąb lądu – tym są mniejsze
Prądy morskie – olbrzymie masy wody płynące w powierzchniowych
warstwach oceanu, dzięki stale wiejącym wiatrom.

60° 40° 20° 0° 20° 40° 60° 80°
Ciepłe prądy (cieplejsze niż wody, które
Prąd Wschodniogrenlandzki Svalbard Ziemia 60° je otaczają) – podnoszą temperaturę
Grenlandia
Nowa
powietrza, zwiększają zachmurzenie i sumy
Prąd Norweski opadów atmosferycznych.
Zimne prądy (chłodniejsze niż wody, które je
Islandia 0 500 1000 1500 km otaczają) – obniżają temperaturę powietrza,
Prąd Północnoatlantycki Półwysep Skandynawski prądy morskie ciepłe powodują zmniejszenie parowania
(wilgotności), a w konsekwencji małe
prądy morskie zimne
temperatura wód morskich
0° 2° 4° 6° 8° 10° 12° 14°C sumy opadów.
20° 0° 20° 40°
Prądy morskie i temperatura wód w północnej części Oceanu Atlantyckiego oraz w Oceanie Arktycznym

Ukształtowanie powierzchni i wysokość nad poziomem morza

Ogromne znaczenie dla kształtowania
klimatu ma ułożenie pasm górskich i innych
form terenu (np. wzniesień pojezierzy), które
mogą ułatwiać lub utrudniać przepływ mas
powietrza.
Im wyżej nad poziomem morza
znajduje się obszar, tym niższa jest
temperatura powietrza, a sumy opadów
atmosferycznych są wyższe. Takie cechy ma
klimat każdego obszaru górskiego.

Alpy ułożone są równoleżnikowo, a na najwyższych wierzchołkach znajduje się śnieg nawet latem

66

0702_881340_Geografia_6_.indd 66 04.07.2019 11:35:30