Page 186 - geografia 8
P. 186
rozciągłość równoleżnikowa – różnica długości geograficznej między skrajnie położonymi punktami danego obszaru; różnica między punk-
tem najdalej wysuniętym na wschód a punktem najdalej wysuniętym na zachód; podaje się ją w stopniach (°) lub jednostkach długości (km)
rozwinięcie linii brzegowej – stopień rozczłonkowania, urozmaicenie linii brzegowej (liczba takich elementów jak półwyspy, wyspy, zatoki czy
cieśniny)
równik – najdłuższy równoleżnik; ma długość ok. 40 000 km
równina – teren prawie płaski, pozbawiony wzniesień; może być położony na różnej wysokości nad poziomem morza
równoleżniki – okręgi umownie poprowadzone po powierzchni Ziemi, równoległe do siebie; im bliżej biegunów, tym równoleżniki są krótsze;
inaczej: zbiór punktów o tej samej szerokości geograficznej
równonoc – zrównanie dnia z nocą; w czasie równonocy dzień i noc w każdym miejscu na Ziemi trwają po 12 godz.; Słońce góruje na równiku,
obie półkule: południowa i północna, są równomiernie oświetlone; równonoc wiosenna – 21 marca, równonoc jesienna – 23 września
ruch obiegowy Ziemi – ruch Ziemi wokół Słońca po orbicie; skutki ruchu obiegowego i stałego nachylenia osi Ziemi pod jednakowym kątem
do płaszczyzny orbity (66°34’): zmiany oświetlenia naszej planety w ciągu roku, występowanie pór roku, zmiany wysokości Słońca nad widno-
kręgiem w momencie górowania, zmiany miejsc wschodu i zachodu Słońca w ciągu roku, a także długości dnia i nocy w ciągu roku
ruch obrotowy Ziemi – obrót Ziemi wokół własnej osi (czyli wokół umownej linii, która przebiega przez bieguny i środek Ziemi), który trwa dobę;
skutki: następstwo nocy i dnia, pozorny ruch Słońca i innych gwiazd po niebie ze wschodu na zachód, zmiany czasu słonecznego (i stref cza-
sowych) na Ziemi
rzeka – woda płynąca w zagłębieniu nazywanym korytem rzeki; wyróżnia się rzeki stałe, okresowe, epizodyczne
rzeźba młodoglacjalna – rzeźba terenu z urozmaiconym krajobrazem, dużymi wysokościami względnymi i licznymi jeziorami (charakterystycz-
na dla pojezierzy i pobrzeży), powstała w wyniku działalności lodowcowej w czasie ostatniego zlodowacenia
rzeźba polodowcowa – rzeźba terenu powstała pod wpływem lodowca (rzeźba glacjalna)
rzeźba staroglacjalna – rzeźba terenu z mało urozmaiconym krajobrazem, małymi wysokościami względnymi, niewielką liczbą jezior, powsta-
ła w wyniku działalności lodowcowej w starszych zlodowaceniach; zimny klimat występujący w czasie ostatniego zlodowacenia wpłynął na
wyrównanie form terenu i zanik jezior na jej obszarze
rzeźba terenu – ukształtowanie powierzchni Ziemi danego obszaru w postaci wzniesień, obniżeń i równin
saldo migracji (SM) – różnica między liczbą imigrantów (I) a liczbą emigrantów (E): I – E = SM; może być dodatnie (przeważa imigracja) lub
ujemne (przeważa emigracja)
sandr (równina sandrowa) – rozległa równina zbudowana głównie z piasków i żwirów, które naniosła woda z topniejącego lądolodu
sawanna – obszar z dominującą roślinnością trawiastą i pojedynczymi drzewami, położony w strefie międzyzwrotnikowej
skala mapy – wskazuje, ile razy odległości na mapie zostały pomniejszone w stosunku do rzeczywistych odległości w terenie; stosuje się trzy
rodzaje zapisu skali: skala liczbowa, skala mianowana i skala liniowa (podziałka)
skorupa ziemska – zewnętrzna warstwa litosfery
stan wody – poziom wody w rzece odczytywany na wodowskazie, podawany w centymetrach odczytanych z wodowskazu; stan wody nie jest
głębokością rzeki
starorzecze – niewielkie jezioro, które stanowi fragment dawnego zakola rzeki
step – obszar z dominującą roślinnością trawiastą, położony w strefie umiarkowanej; ma różne nazwy w różnych częściach świata, np. preria
w Ameryce Północnej, pampa w Ameryce Południowej
stopa bezrobocia (wskaźnik bezrobocia) – udział bezrobotnych w stosunku do liczby aktywnych zawodowo wyrażony w procentach
strefy klimatyczne – obszary wyróżniające się podobnymi cechami klimatu; zazwyczaj układają się jako równoleżnikowe pasy (tzn. pasy po-
łożone wzdłuż równoleżników)
strefy krajobrazowe – obszary o podobnych cechach krajobrazu; zazwyczaj układają się one jako równoleżnikowe pasy
strefy okołobiegunowe – położone za kołami podbiegunowymi: północnym i południowym; dociera do nich najmniej energii słonecznej, gdyż
Słońce góruje tam nad widnokręgiem na małych wysokościach lub trwa tam noc polarna; tylko na tych obszarach występują dni i noce polarne
strefy oświetlenia Ziemi – strefy, które wyróżniono dlatego, że powierzchnia planety jest oświetlona w różny sposób i w związku z tym wystę-
pują różnice w docieraniu energii słonecznej do jej poszczególnych obszarów; wyróżnia się pięć stref oświetlenia Ziemi: strefa międzyzwrotni-
kowa (gorąca), strefa umiarkowana południowa, strefa umiarkowana północna, strefa okołobiegunowa południowa, strefa okołobiegunowa
północna
struktura płci i wieku – udział poszczególnych grup wiekowych w populacji z podziałem na płeć; najczęściej prezentowana na wykresie zwa-
nym piramidą płci i wieku
struktura przemysłu – udział poszczególnych grup zakładów wśród wszystkich przedsiębiorstw; najczęściej jest charakteryzowana przez ro-
dzaj i liczbę produkowanych wyrobów, może też być określana za pomocą innych parametrów, np. wielkości przedsiębiorstw, formy własności,
rodzaju kapitału
struktura użytkowania ziemi – sposób wykorzystania ziemi; udział (w %) użytków rolnych, lasów i nieużytków w ogólnej powierzchni kraju
system rzeczny – rzeka główna z wpadającymi do niej dopływami
szczyt – najwyższy punkt wypukłej formy terenu
02.07.2021 14:54:14
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 184 02.07.2021 14:54:14
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 184