Page 185 - geografia 8

obszar bezodpływowy – obszar, z którego wody nie odpływają rzekami do morza lub oceanu, ale kończą bieg w jeziorze, bagnie lub na pustyni
odnawialne źródła energii (OZE) – źródła energii, które są odnawialne, np. energia Słońca, wiatru, wody, pochodząca z wnętrza Ziemi (geo-
termalna), biomasa
orogeneza (ruchy górotwórcze, fałdowania górotwórcze) – okres górotwórczości; ruchy płyt tektonicznych prowadzące do powstawania gór
oś Ziemi – umowna linia przechodząca przez bieguny, wokół której obraca się Ziemia
OZE – odnawialne źródła energii
pampa – rozległy step (obszar porośnięty wysoką trawą) w Ameryce Południowej
piasek – skała sypka (luźna), zbudowana z drobnych ziaren mineralnych i okruchów skalnych
piaskowiec – skała lita, osadowa okruchowa, zbudowana z naturalnie scementowanych drobnych ziaren mineralnych i okruchów skalnych
piętra roślinne – pionowe rozmieszczenie roślinności w górach ze względu na różne warunki klimatyczne na poszczególnych wysokościach
nad poziomem morza, np. dla Tatr kolejno: pogórze, regiel dolny, regiel górny, kosodrzewina, hale, piętro turni
plony – ilość roślin uprawnych zebranych z jednostki powierzchni pola; najczęściej podaje się je w decytonach z jednego hektara upraw (dt/ha)
pogłowie – liczba zwierząt jednego rodzaju, gatunku, rasy występujących na danym obszarze, np. w gospodarstwie rolnym
pogoda – stan atmosfery w danym miejscu i czasie; składniki pogody: temperatura powietrza, ciśnienie atmosferyczne, wiatr, zachmurzenie,
opady i osady atmosferyczne
południe słoneczne – moment, w którym Słońce znajduje się najwyżej nad widnokręgiem w ciągu dnia; moment górowania Słońca
południki – linie umownie (półokręgi) biegnące po powierzchni Ziemi, które łączą najkrótszą drogą biegun południowy z biegunem północnym;
inaczej: południk to zbiór punktów o tej samej długości geograficznej
powódź – wezbranie, które powoduje szkody materialne, polegające na czasowym pokryciu wodą terenów w pobliżu cieków i zbiorników wod-
nych; może być wywołane m.in. obfitymi opadami, roztopami lub zatorami lodowymi
poziomica – linia na mapie łącząca punkty o tej samej wysokości nad poziomem morza (o tej samej wysokości bezwzględnej), poziomice nie
mogą się przecinać; za ich pomocą można przedstawić ukształtowanie powierzchni
pradolina – szeroka dolina, równoległa do czoła lądolodu, ukształtowana w wyniku działalności wód z topniejącego lodowca
preria – rozległy step (obszar porośnięty wysoką trawą) w Ameryce Północnej
proces geologiczny – ciąg powiązanych ze sobą zdarzeń, które zachodzą w skorupie ziemskiej
produkt krajowy brutto (PKB) – wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w ciągu jednego roku w danym kraju; miernik, który służy do
porównywania gospodarek; jest podawany dla całego kraju (wartość PKB ogółem) lub w przeliczeniu na jednego mieszkańca (PKB/mieszk.),
obrazuje średni poziom życia obywateli
przełęcz – obniżenie terenu w górach między dwoma sąsiadującymi wierzchołkami
przemysł – sektor gospodarki (drugi sektor); pozyskiwanie na dużą skalę i za pomocą maszyn zasobów przyrody oraz ich przetwarzanie na
półprodukty lub inne dobra (towary), w tym także wytwarzanie i przesyłanie energii elektrycznej oraz dostarczanie wody
przemysł high-tech – dziedziny przemysłu, które wykorzystują w tworzonych produktach najnowsze osiągnięcia naukowe i technologiczne,
np. przemysł elektroniczny, lotniczy, kosmiczny, motoryzacyjny, optyczny, farmaceutyczny, biotechnologiczny
przesilenie – moment, w którym Słońce góruje nad zwrotnikiem Raka (przesilenie letnie – 22 czerwca) lub nad zwrotnikiem Koziorożca (przesi-
lenie zimowe – 22 grudnia)
przyrost naturalny (Pn) – różnica między liczbą urodzeń żywych (U) a liczbą zgonów (Z): U – Z = Pn; może być dodatni (więcej ludzi się rodzi, niż
umiera) lub ujemny (więcej ludzi umiera, niż się rodzi)
przyrost rzeczywisty (Pr) – suma przyrostu naturalnego (Pn) i salda migracji (SM): Pn + SM = Pr; określa faktyczną zmianę liczby ludności, bo
uwzględnia migracje; jeśli jest dodatni, to liczba ludności wzrasta, jeśli jest ujemny – spada
pustynia – obszar pozbawiony zwartej szaty roślinnej, o bardzo małych i rzadko występujących opadach atmosferycznych
pustynia lodowa – pustynia w pobliżu biegunów, z bardzo niskimi temperaturami powietrza przez cały rok
region – obszar o jednorodnych cechach środowiska przyrodniczego, zjawiskach społeczno-gospodarczych, wspólnej historii i tradycjach
kulturowych, który jednocześnie odróżnia się od terenów sąsiednich
restrukturyzacja przemysłu – zmiana struktury przemysłu, która służy zwiększeniu wydajności i funkcjonalności, np. zastąpienie jednej gałęzi
przemysłu inną
rok przestępny – rok, który trwa 366 dni i występuje z pewnymi odstępstwami co 4 lata, dodatkową dobę dodaje się zawsze w lutym
rolnictwo – sektor gospodarki (pierwszy sektor); obejmuje pozyskiwanie i wytwarzanie surowców roślinnych i zwierzęcych, np. zboża, owoców,
warzyw, ryb, mięsa, mleka, drewna
rolnictwo towarowe – rolnictwo, w którym produkcja rolna jest przeznaczana prawie w całości na sprzedaż, a nie tylko na własny użytek rolnika
i jego rodziny
rozciągłość południkowa – różnica szerokości geograficznej między skrajnie położonymi punktami danego obszaru; różnica między punktem
wysuniętym najdalej na północ a punktem wysuniętym najdalej na południe; można ją podawać w stopniach (°) lub jednostkach długości (km)

183

02.07.2021 14:54:14
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 183 02.07.2021 14:54:14
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 183