Page 183 - geografia 8

Słownik wybranych terminów geograficznych

aglomeracja – zespół miejski (kilka sąsiadujących miast lub osiedli) wraz z terenami podmiejskimi, w tym także okolicznymi miejscowościami
aglomeracja monocentryczna – zespół miejski z jednym centrum, tzn. wokół jednego dużego dominującego miasta rozwijają się mniejsze
ośrodki powiązane z nim zależnościami; przykłady aglomeracji: warszawska, krakowska, łódzka, poznańska, paryska, londyńska, moskiewska
aglomeracja policentryczna (konurbacja) – zespół miejski z kilkoma lub kilkunastoma centrami, tzn. miastami równorzędnymi pod względem
wielkości i pełnionych funkcji, w którym trudno dostrzec granice poszczególnych ośrodków; często powstaje w miejscu wydobycia surowców
mineralnych, na obszarach uprzemysłowionych; przykłady konurbacji: katowicka, doniecka, Zagłębie Ruhry, Trójmiasto
aktywni zawodowo – osoby, które pracują lub wyrażają chęć podjęcia pracy, czyli grupa osób pracujących i bezrobotnych
akumulacja – proces gromadzenia materiału skalnego przez siły zewnętrzne np. wodę, lód, wiatr
amplituda temperatury powietrza (roczna) – różnica między średnią temperaturą powietrza najcieplejszego i najchłodniejszego miesiąca
bezrobotna/-y – osoba, która poszukuje pracy zarobkowej, ale nie wykonuje jej, mimo że jest do niej zdolna i gotowa ją podjąć
biegun (geograficzny) – miejsce przecięcia osi Ziemi z jej powierzchnią, w którym zbiegają się wszystkie południki; biegun północny ma szero-
kość geograficzną 90°N, a biegun południowy – 90°S
bierni zawodowo – osoby w wieku powyżej 15 lat, które nie pracują i nie są zarejestrowane jako bezrobotni, np. studenci, emeryci
bilans handlu zagranicznego (bilans wymiany handlowej) – różnica między wartością eksportu a wartością importu danego państwa
chów zwierząt – wszelka działalność człowieka związana z utrzymywaniem zwierząt gospodarskich w celu pozyskiwania mleka, mięsa, jaj,
pierza, skóry, kości lub używania zwierząt jako siły pociągowej
czynniki klimatotwórcze – czynniki kształtujące klimat na kuli ziemskiej; wyróżniamy czynniki strefowe: szerokość geograficzna i związana
z nią wysokość Słońca nad widnokręgiem, i czynniki astrefowe: odległość od mórz i oceanów, występowanie prądów morskich, ukształtowa-
nie powierzchni terenu i wysokość nad poziomem morza
demografia – dziedzina nauki zajmująca się ludnością: jej rozmieszczeniem, strukturą i przemianami
depresja – obszar na lądzie położony poniżej poziomu morza (p.p.m.)
długość geograficzna – określa położenie punktu na powierzchni Ziemi względem południka 0°; jest wschodnia (E) lub zachodnia (W), oprócz
0° i 180°; wraz ze zmianą długości geograficznej na Ziemi zmienia się czas
długość okresu wegetacyjnego – liczba dni ze średnią dobową temperaturą powietrza co najmniej 5°C
dolina – podłużne obniżenie terenu; jej dnem najczęściej płynie ciek, np. rzeka; może się rozgałęziać na kilka ramion
dorzecze – obszar, z którego wody spływają do jednej rzeki
dział wodny – granica między dorzeczami; jest linią przebiegającą najczęściej po grzbietach wzniesień; oddziela obszary, z których wody
spływają do różnych rzek
dzień polarny – dzień, który trwa 24 godz. lub dłużej (na biegunie aż 6 miesięcy); Słońce w tym czasie jest widoczne nad widnokręgiem
eksport – sprzedaż towarów lub usług za granicę
emigracja – wyjazdy ludności z miejsca zamieszkania (czasowo lub na stałe)
emigrant – osoba opuszczająca miejsce zamieszkania (czasowo lub na stałe)
energia geotermalna – ciepło wnętrza Ziemi zgromadzone pod powierzchnią w wodach i skałach
erozja – niszczenie powierzchni Ziemi wskutek działania np. wód płynących, wiatru, słońca, organizmów; proces ten trwa wiele tysięcy lub
milionów lat, prowadzi do wyrównania terenu
gejzer – gorące źródło wyrzucające na powierzchnię słup wody i pary wodnej (pod dużym ciśnieniem i w regularnych odstępach czasu)
gęstość zaludnienia – liczba osób zamieszkujących dany obszar w przeliczeniu na jednostkę powierzchni (zwykle na 1 km ) 2
gleba – wierzchnia warstwa powierzchni Ziemi; składa się z substancji mineralnych (okruchów skał i minerałów), próchnicy (rozłożonych szcząt-
ków roślin i zwierząt), powietrza i wody; w procesie powstawania gleby biorą udział mikroorganizmy
glina – skała zwięzła, powstała z osadzania się różnej wielkości ziaren i okruchów, występuje płytko pod powierzchnią lub na powierzchni ziemi,
często na terenach polodowcowych
gospodarka kraju lub regionu – wytwarzanie dóbr i świadczenie usług dla ludności; wyróżnia się w niej trzy sektory: rolnictwo, przemysł, usługi
górowanie Słońca – najwyższe położenie Słońca nad widnokręgiem w ciągu doby; moment ten nazywa się południem słonecznym
góry – obszary z urozmaiconym krajobrazem, z licznymi wzniesieniami o dużych wysokościach bezwzględnych (powyżej 300 m n.p.m.) i dużych
wysokościach względnych (powyżej 300 m)
granica państwa – pionowa powierzchnia oddzielająca terytoria sąsiadujących państw (rozdziela także przestrzeń powietrzną i podziemną)

181

02.07.2021 14:54:14
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 181 02.07.2021 14:54:14
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 181