Page 174 - historia 6

Uchwalenie Konstytucji 3 maja
Największym dokonaniem Sejmu Wielkiego było przyjęcie konstytucji. Uchwalono ją 3 maja 1791 roku.
Doniosłą rolę w przygotowaniu ustawy odegrali król i przywódcy stronnictwa patriotycznego. Naj-
ważniejsze, z punktu widzenia ówczesnej sytuacji Polski, było zrealizowanie przez twórców konstytucji
programu naprawy państwa. Ustawa znosiła wolną elekcję i liberum veto. Zakazywała konfederacji oraz
wprowadzała dziedziczny tron królewski, który po śmierci Stanisława Augusta mieli objąć przedsta-
wiciele dynastii Wettinów. Te zmiany w istotny sposób wzmacniały władzę królewską. Częścią konstytu-
cji stały się inne ważne ustawy Sejmu Czteroletniego – prawo o sejmikach i prawo o miastach.

Uchwalenie Konstytucji 3 maja, będącej drugą na świecie ustawą tego typu, miało olbrzymie znaczenie. Dowodziło, że Polacy
wkroczyli na drogę przemian i chcą ocalić ojczyznę przed upadkiem. Powyżej: obraz Jana Matejki ukazujący pochód
twórców Konstytucji 3 maja. Jego uczestnicy niosą na rękach Stanisława Małachowskiego – marszałka Sejmu Wielkiego
i współtwórcę konstytucji. Towarzyszą im mieszczanie, którzy wiwatują na cześć ustawy rządowej.

Zgodnie z zasadami nowoczesnego państwa konstytucja ustanowiła trójpodział władzy. Król miał spra-
wować władzę wykonawczą razem ze Strażą Praw. Był to rząd, w którego skład wchodzili ministrowie
odpowiedzialni za najważniejsze dziedziny życia państwowego (policję, sprawy wewnętrzne, sprawy za-
graniczne, wojsko i skarb). Władza ustawodawcza należała do sejmu. Zasiadali w nim niemal wyłącz-
nie przedstawiciele szlachty. Sejm sprawował kontrolę nad Strażą Praw, decydował o wydatkach państwa
i ustanawiał podatki. Na mocy ustawy powołano niezależne sądy.
Oprócz zasady trójpodziału władzy Konstytucja 3 maja realizowała również oświeceniową zasadę
umowy społecznej – źródłem władzy ogłosiła cały naród. Pomimo tej ważnej deklaracji i przyznania
pewnych praw mieszczaństwu konstytucja utrzymała podziały stanowe i znaczne uprzywilejowanie
szlachty. Nie zniosła też poddaństwa osobistego chłopów. Pojawił się tylko ogólny zapis o wzięciu ludno-
ści wiejskiej pod opiekę państwa. Sytuacja chłopstwa nie uległa więc poprawie.

172

0618_881295_historia_kl6.indd 172 18.06.2019 11:09:16