Page 79 - historia 6

3.3 Pierwsza wolna elekcja

wiek ŚREDNIOWIECZE NOWOŻYTNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ
XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI
1573 rok – elekcja Henryka Walezego
na króla Polski

Podejmij temat z Przeczytaj fragment aktu unii lubelskiej. Powiedz, jaki sposób
wyboru króla przewidziano w tym dokumencie.

[Oznajmujemy], iż już Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie
jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna
1
1 Spolna – wspólna. spolna Rzeczpospolita, która się z dwu państw i narodów w jeden lud
2
2 Spoiła – złączyła. […] spoiła . […]
3
A temu obojemu narodowi żeby już wiecznemi czasy jedna głowa,
3 Obojemu – podwójnemu jeden pan i jeden król spolny rozkazował, który spolnemi głosy od
(polsko-litewskiemu). Polaków i od Litwy obran […].
4
4 Obran – został obrany, wybrany.
Źródło: Akt unii lubelskiej z 1569 r., w: Wiek XVI–XVIII w źródłach…

Zasady wyboru monarchy

Śmierć króla Zygmunta Augusta w 1572 roku postawiła szlachtę
przed koniecznością wyboru nowego monarchy. Brak władcy po-
ważnie zagrażał bezpieczeństwu państwa. Z tego powodu ustalenie
sposobu elekcji stało się sprawą ważną i pilną. Na specjalnie zwo-
łanym sejmie w 1573 roku szlachta uzgodniła, że podczas wybo-
ru monarchy będzie obowiązywać zasada viritim (mąż w męża).
Zgodnie z nią każdy szlachcic mógł osobiście uczestniczyć w sejmie
elekcyjnym. Nazywa się tak sejm, na którym obierano króla. Dru-
gim wymogiem była zasada jednomyślności. Mówiła ona o tym,
że wszyscy elektorzy, czyli wyborcy, muszą wyrazić zgodę na wybór
danego kandydata. Elekcji miał przewodniczyć interrex.
Pierwszy sejm elekcyjny odbył się w 1573 roku we wsi Kamień Henryk Walezy – król Polski
pod Warszawą. Uczestniczyło w nim około 40 tysięcy przedstawi- w latach 1573–1574
cieli stanu szlacheckiego. Na sejmie rozpatrywano kilka kandydatur Interrex – osoba sprawująca
zgłoszonych z różnych państw. Ostatecznie na nowego monarchę najwyższą władzę w Polsce
został wybrany francuski książę Henryk Walezy – młodszy brat w czasie bezkrólewia. Funkcję
króla Francji Karola IX Walezjusza. tę pełnił prymas Polski.

77

0618_881295_historia_kl6.indd 77 18.06.2019 11:07:05