Page 69 - polski 6 cz2

6.6 Zrozum to (wykres zdania pojedynczego)

z Ułóż w zeszycie trzy zdania pojedyncze na temat jednej z wersji
Podejmij temat
powstania świata.
z Przeczytaj poniższy tekst i poznaj kolejną koncepcję początków
świata – tym razem naukową.

Stephen William Hawking Stephen William Hawking [czyt.

Krótka historia czasu stifen łiliam hołking] (1942–2018) –
(fragment) fizyk, filozof, profesor matematyki
na Uniwersytecie w Cambridge.
W chwili wielkiego wybuchu wszechświat miał […] nieskończenie W 2009 roku został odznaczony
wysoką temperaturę. W miarę jak wzrastał […], temperatura […] Medalem Wolności, cierpiał na
spadała. W sekundę po wielkim wybuchu wynosiła około 10 miliar- stwardnienie zanikowe boczne,
dów stopni. Temperatura we wnętrzu Słońca jest około tysiąca razy którego postęp spowodował pa-
niższa, podobnie wysoką temperaturę osiąga się natomiast w wy- raliż większości ciała.
buchach bomb wodorowych . W tym czasie wszechświat zawierał
1
tylko fotony, elektrony i neutrina (niezwykle lekkie cząstki […]), ich 1 bomba wodorowa – mate-
2
antycząsteczki, protony i neutrony . […] riał wybuchowy, który wybucha
3
Mniej więcej w sto sekund po wielkim wybuchu temperatura w niekontrolowany sposób na
spadła do miliarda stopni; taka temperatura panuje we wnętrzach skutek reakcji substancji che-
najgorętszych gwiazd. W tej temperaturze protony i neutrony […] micznej, jaką jest wodór
zaczynają się łączyć […]. Można obliczyć, że według standardowe- 2 cząstka – fragment materii tak
go modelu wielkiego wybuchu około jednej czwartej wszystkich pro- mały, że nie jest widoczny go-
tonów i neutronów zużyte zostaje na produkcję helu oraz cięższych łym okiem
4
pierwiastków . Pozostałe neutrony rozpadają się na protony […]. 3 proton, neutron – podstawowe
5
Po upływie zaledwie paru godzin od wielkiego wybuchu ustała pro- cząstki, składniki materii
dukcja helu i innych pierwiastków. Przez następny milion lat wszech- 4 hel – substancja chemiczna
świat po prostu rozszerzał się, bez żadnych godnych uwagi zdarzeń. 5 pierwiastek – podstawowa sub-
W końcu temperatura spadła do paru tysięcy stopni […]. Wszech- stancja chemiczna; z pierwiast-
świat jako całość w dalszym ciągu rozszerzał się i stygł, lecz regiony ków, których odkryto dotychczas
o nieco większej gęstości niż średnia rozszerzały się wolniej […]. Ta- ponad sto, składa się cała mate-
kie obszary w pewnym momencie przestały się rozszerzać i zaczę- ria we wszechświecie
ły się kurczyć. […] W miarę zapadania się obszaru o powiększonej
gęstości wzrastała prędkość ruchu obrotowego – podobnie łyżwiarz
kręci się szybciej po złożeniu ramion wzdłuż tułowia. W końcu […]
kurczenie się ustało; w ten sposób powstały, przypominające dyski,
rotujące galaktyki. Inne regiony, które nie zaczęły wirować, stały się
owalnymi obiektami, zwanymi galaktykami eliptycznymi. […]

67

0717_881217_polski_kl6_cz_2_DRUK.indd 67 17.07.2019 20:21:30