Page 196 - polski 7 cz 2

Ciekawe! – Wstań waćpan!…
Po utwory Sienkiewicza, w tym powie- – Mogęż liczyć na instancję? Jam brat pana Michałowy! Jemu się krzywda
ści składające się na Trylogię, często stanie, gdy ten dom opustoszeje!…
sięgali twórcy filmowi. Na podstawie – Na nic tu moja chęć! – odrzekła przytomniej Krzysia – chociaż za waćpa-
wielu Sienkiewiczowskich dzieł powsta- nową wdzięczną być muszę.
ły filmy i seriale. Jednymi z najsłynniej-
szych są adaptacje Jerzego Hoffmana:
Pan Wołodyjowski (1969), Potop (1974), 1. Znajdź zwroty grzecznościowe używane przez bohaterów powieści.
Ogniem i mieczem (1999). Uzupełnij je tymi, które pojawiły się w rozmowie Kmicica z Wołodyjowskim
we fragmencie Potopu – s. 172–175. Następnie stwórz spis zwrotów
grzecznościowych używanych w XVII wieku. Możesz skorzystać z innych
dostępnych ci źródeł.

2. Jak rozumiesz sformułowania:

być z kimś na ty być z kimś na pan/pani

Jerzy Hoffman
3. Witając się z Ketlingiem, Zagłoba stwierdza: „Będę ci mówił: ty!”.
Jak uzasadnia to samowolne pozwolenie sobie na ominięcie formy
grzecznościowej? Ustalcie, w jakich sytuacjach takie zachowanie
jest dopuszczalne.

4. Podyskutujcie o tym, dlaczego w dzisiejszych czasach ludzie coraz częściej
zwracają się do siebie na ty, a nie na pan/pani? Co wpływa na wybór
sposobu zwracania się do innej osoby?

Więcej o języku

Jak i kiedy używać zwrotów grzecznościowych?

Z pewnością zauważyliście, że na przestrzeni wieków zwroty grzecznościowe ulegają zmianie, jednak warto zapa-
miętać kilka zasad dotyczących ich stosowania.
• Do nieznanej, starszej od siebie osoby zawsze należy mówić: proszę pana, proszę pani.
• Zwracając się do kogoś, używa się zwykle formy wołacza, np.: Basiu, kolego, proszę pani, panie Michale. W nie-
których sytuacjach zamiast wołacza można użyć mianownika, np.: Marek, Julka. Zwykle też w mianowniku
pozostają nazwiska w zwrotach, np.: Panie Nowak! Kierowniku Gołąb! Uchodzą jednak za niezbyt grzeczne.
• Przy rzeczownikach typu państwo zawsze wymagany jest czasownik w liczbie mnogiej, np. Proszę, by państwo
podeszli do mnie. Wyjątek: małżeństwo, np. Proszę, by małżeństwo podeszło do mnie.
• W oficjalnych sytuacjach dla większości nazw zawodów, tytułów oraz godności dominuje model złożony
z wyrazu pani i rzeczownika rodzaju męskiego, np. pani psycholog, pani magister, pani prezydent (nazwy zawo-
dów itp. są w tym przypadku nieodmienne, np. z panią psycholog, o pani magister). Jednak coraz powszech-
niejsze jest tworzenie żeńskich odpowiedników wspomnianych nazw i formy typu (w tym przypadku odmienne):
pani socjolożko, pani prezydentko są dopuszczalne.
• W kontaktach z niektórymi osobami używamy nazw godności. Do biskupa zwrócimy się słowami: Ekscelencjo,
do kardynała: Eminencjo, do papieża: Wasza Świątobliwość, a do rektora wyższej uczelni: Magnificencjo.

194