Page 48 - polski 7 cz 2

1. Od czego – zdaniem autorki – zależy forma języka, którą się posługujemy?

2. Czy zgadzasz się ze stwierdzeniem, które autorka zawarła w ostatnim zdaniu tekstu? Uzasadnij swoje zdanie.

3. Zapoznaj się z definicją komunikacji. Zwróć uwagę na funkcje tekstów formułowanych przez nadawcę.

Podczas komunikowania się nadawcy tekstu z jego odbiorcą na pierwszym planie mogą się znaleźć różne elementy:
– rzeczywistość, o której mówi, np. Pociąg odjeżdża o piętnastej – nadawca przede wszystkim informuje, powiadamia o czymś
(jego tekst ma więc funkcję informacyjną);
– sam nadawca tekstu, np. Ojej, jestem już spóźniony! – nadawca podkreśla własne uczucia, określa stan emocjonalny (tekst ma
funkcję ekspresywną);
– odbiorca tekstu, np. Uważaj, spóźnisz się na pociąg! – nadawca oddziałuje na postawę odbiorcy, np. ostrzega, zachęca
(to funkcja impresywna wypowiedzi);
– kontakt między nadawcą a odbiorcą, np. Jedziemy tym samym pociągiem. Do widzenia. – mówi, aby nawiązać rozmowę,
podtrzymać ją lub zakończyć (funkcja fatyczna).
W niektórych sytuacjach nadawca może szczególnie postarać się, aby tekst miał piękną formę, np. wierszowaną, z użyciem
środków stylistycznych, i to dla niego jest najważniejsze. Mówi się wtedy o funkcji poetyckiej tekstu. Bardzo rzadko w swojej
wypowiedzi nadawca zwraca uwagę na sposób używania języka polskiego (funkcja metajęzykowa), np. Pani świetnie formułuje
zdania złożone.

4. Określ, jaki cel chciał osiągnąć nadawca w każdym z poniższych zdań. Nazwij ich funkcje językowe.
Ależ mi się podobał ten film.
Musisz obejrzeć to dzieło sztuki.
Film Przygoda w górach wyświetlają w kinie „Kameleon”.
Proszę się poczęstować chrupkami.
Mówi się motoru, a nie motora.

5. Ułóż zdania tak, aby wyeksponować wskazane cele: wydać polecenie, zawiadomić o czymś, pokazać swoje
rozgoryczenie, nawiązać rozmowę na przystanku.

6. Określ, w jakiej funkcji użyto podanych wypowiedzeń. Zwróć uwagę na podkreślone wyrazy. Od jakich wyrazów zostały
one utworzone?
Wróciwszy do domu, położył się spać.
Siedząc w jednym pokoju, możemy sobie mówić po imieniu.
Byłem przerażony, widząc, jak to robisz!

Imiesłowy przysłówkowe to nieodmienne (podobnie jak przysłówki – stąd nazwa) formy czasowników. Używamy ich w zdaniach
złożonych.
Wyróżnia się imiesłowy przysłówkowe:
a) współczesne (np. śpiąc, mówiąc). Tworzy się je od czasowników niedokonanych: iść (idą) – id + ąc (idąc) i stosuje w zdaniach, które
informują o czynnościach przebiegających w tym samym czasie, np. Idąc ulicą, Ania rozmawiała przez telefon lub Ania szła ulicą,
rozmawiając przez telefon.
b) uprzednie (np. zjadłszy, zaśpiewawszy). Tworzy się je od czasowników dokonanych: zdjąć (zdjął) – zdją + wszy (zdjąwszy); usiąść
(usiadł) – usiad + łszy (usiadłszy). Stosuje się je w zdaniach informujących o czynnościach, z których jedna (wyrażona imiesłowem
uprzednim) odbyła się wcześniej niż druga (wyrażona czasownikiem osobowym), np. Zdjąwszy płaszcz, usiadł wygodnie w fotelu.

7. Jaką funkcję pełni podany wyżej tekst? Przyjrzyj się dokładnie formom imiesłowów uprzednich i uzupełnij w zeszycie
poniższą definicję.
Cząstkę -wszy dodajemy wtedy, gdy temat czasownika zakończony jest na....., np. zmiąwszy, napiwszy się.
Jeżeli temat....., np. zbladłszy, spadłszy, dodajemy cząstkę..... .

46