Page 155 - geografia 8

Wody

Klimat Australii powoduje stały niedobór wody. W konsekwencji na rozle-
głych obszarach kontynentu powstają pustynie i półpustynie. Sprawia on
także, że występuje tam niewielka ilość wód powierzchniowych. Sieć rzeczną
Australii tworzą prawie wyłącznie rzeki okresowe, które płyną tylko w porze
deszczowej, i epizodyczne – w Australii nazwane creek [czyt. krik]. Pojawiają
się one na suchych terenach jedynie po obfitych ulewach (il. 4.9). Z większych
rzek stale płyną jedynie Murray i Darling [czyt. mari i darlin] w południowo- 4.9 Rzeka epizodyczna
-wschodniej części kontynentu. Suchy i gorący klimat sprzyja intensywnemu
parowaniu. Z tego powodu australijskie jeziora są nieliczne i najczęściej słone.
Największym jeziorem słonym i jednocześnie największym jeziorem Australii Przeanalizuj mapę ukształtowania po-
jest Eyre [czyt. er]. Leży ono na terenie depresyjnym, na jednym z wielu wierzchni Australii i wskaż obszary ob-
obszarów bezodpływowych, które zajmują ok. 60% powierzchni lądu. niżeń terenu w formie kotlin.

Baseny artezyjskie – woda zamknięta w głębi Ziemi
W budowie geologicznej Australii występują wielkie kotlinowate zagłębienia.
Są one zbudowane z naprzemiennie ułożonych warstw skał nieprzepuszczal-
nych i przepuszczalnych. W warstwie skał przepuszczalnych (tzw. warstwie
wodonośnej) znajduje się woda. Wykonanie odwiertu przez warstwę nie-
przepuszczalną do wodonośnej powoduje samoczynny wypływ wody na po-
wierzchnię (jak w naczyniach połączonych). Takie miejsce wypływu wody to
studnia artezyjska lub źródło artezyjskie (il. 4.10), a podziemne zbior- 4.10 Studnia artezyjska
niki z wodą to baseny artezyjskie (il. 4.11 i 4.12). Australia ma duże zaso-
by wód podziemnych. Szacuje się, że ich łączna powierzchnia obejmuje 1/3 Basen artezyjski – podziemny
kontynentu. W największym z nich – Wielkim Basenie Artezyjskim – znaj- duży zbiornik wody w tzw. warstwie
3
duje się ok. 65 tys. km wody. Dla porównania jej zużycie w Polsce w 2019 r. wodonośnej, który znajduje się
między dwiema warstwami skał
wyniosło 8,8 km (według GUS; więcej informacji – patrz lekcja 4.2). Wody nieprzepuszczalnych. Nacisk skał i wody
3
podziemne, które są pod dużym ciśnieniem, w Australii zalegają na głęboko- w warstwie wodonośnej powoduje,
ści od 30 m do ponad 2 tys. m. że wody te są pod dużym ciśnieniem.
120° 140°
0 500 1000 km
Basen
Basen
Bonaparte-Ord Karpentaria Uwilgotnienie
Basen dostateczne i duże
Fitzroy okresowo
strefa
Basen dostateczne strefa zasilania
zasilania
20° Canning Zwrotnik Koziorożca niedostateczne
Wielki Basen Baseny artezyjskie
Basen Artezyjski woda zdatna do
Carnarvon użytku domowego
woda tylko dla studnia studnia
Basen zwierząt subartezyjska artezyjska
Basen Eucla (pompa) (samoczynna)
Perth Basen
Murray
warstwy skał
nieprzepuszczalnych
Basen warstwa skał przepuszczalnych — wodonośna
40° Tasmania
40°
120° 140° 160° 180°
4.11 Poziom uwilgotnienia w Australii i rozmieszczenie 4.12 Przekrój przez basen artezyjski
basenów artezyjskich
153

0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 153
02.07.2021 14:53:22
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 153 02.07.2021 14:53:22