Page 209 - historia 8

Era Gorbaczowa

W marcu 1985 r. I sekretarzem KPZS został Michaił Gorbaczow. W chwi-
li objęcia władzy miał 54 lata. Był stosunkowo młody w porównaniu z po-
zostałymi członkami sowieckiego Biura Politycznego, których średnia wieku
wynosiła 70 lat. Nowy przywódca rozumiał konieczność zreformowania kra-
ju. Intencją Gorbaczowa nie było jednak obalenie komunizmu, lecz ulep-
szenie systemu. Słabość Związku Sowieckiego dobitnie obnażyła katastrofa
elektrowni jądrowej w Czarnobylu w kwietniu 1986 r. Radioaktywna chmura
spowodowała zanieczyszczenie olbrzymich połaci terenu w najbliższym są-
siedztwie elektrowni i w Europie. Katastrofa i próba jej zatajenia przed opinią Oznaką przemian w ZSRS stało się
publiczną obniżyła prestiż ZSRS. wydanie w 1989 r. powieści
Archipelag GUŁag autorstwa
Gorbaczow rozpoczął pierestrojkę, czyli gospodarczo-społeczną prze- Aleksandra Sołżenicyna
budowę kraju. Częściowo urynkowiono gospodarkę. Umożliwiono obywate- (powyżej). Autor – więzień łagrów
lom zakładanie prywatnych firm. Przyznano też większą swobodę kołchozom w latach 1945–1953 – opisał
i państwowym zakładom pracy. Działania te miały się przełożyć na wzrost w dziele zbrodniczy system
represji w czasach stalinowskich.
ekonomiczny. Ważnym elementem pierestrojki była głasnost, czyli jawność. W 1973 r. utwór został wydany
Pod tym pojęciem kryły się reformy demokratyczne. W kraju ograniczono po raz pierwszy w Paryżu
cenzurę i wprowadzono wolność wypowiedzi prasy. Umożliwiono swobodny i stał się znany na całym świecie.
przepływ informacji oraz przyznano ludziom prawo do krytyki rządzących Wówczas władze ZSRS pozbawiły
Sołżenicyna sowieckiego
bez groźby represji. Władze uwolniły dysydentów i zaprzestały prześladowań. obywatelstwa i wydaliły go z kraju.
Zezwoliły też na tworzenie niezależnych organizacji. Celem tych działań było Aż do 1989 r. jego dzieła były
pobudzenie aktywności społecznej, a także przywrócenie mieszkańcom po- zakazane w ZSRS. Sam pisarz
czucia sprawiedliwości. przebywał na emigracji do 1994 r.
W 1970 r. otrzymał Literacką
Próba wprowadzenia reform rynkowych przy zachowaniu podstawowych Nagrodę Nobla.
zasad gospodarki centralnie planowanej zakończyła się niepowodzeniem.
Kryzys dodatkowo się pogłębił, szalała korupcja. Na rynku pojawiły się po-
ważne niedobory w zaopatrzeniu. W kraju wybuchały potężne protesty i straj-
ki. Natomiast postępowała demokratyzacja ZSRS. W 1989 r. zorganizowano
wybory do Zjazdu Deputowanych Ludowych, czyli nowej władzy ustawodaw-
czej. Wiosną 1990 r. usunięto z konstytucji zapis o systemie jednopartyjnym
i kierowniczej roli KPZS. Powołano urząd prezydenta, który objął Gorbaczow.

Michaił Gorbaczow (ur. 1931 r.)

– sowiecki polityk, I sekretarz KC KPZS (1985–1990), pierwszy i jedyny prezydent ZSRS
(1990–1991). Z wykształcenia prawnik i ekonomista. Po objęciu funkcji I sekretarza prze-
prowadził reformy zmierzające do udoskonalenia socjalizmu. W efekcie przyczyniły się
one do upadku komunizmu i rozpadu ZSRS, choć sam Gorbaczow starał się temu zapo-
biec. Na arenie międzynarodowej doprowadził do poprawienia stosunków z Zachodem
i zainicjował rozmowy rozbrojeniowe z USA. Wspierał przemiany demokratyczne w Eu-
ropie Środkowo-Wschodniej. W 1990 r. otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla. Latem 1991 r.
padł ofiarą puczu zorganizowanego przez partyjnych konserwatystów. Po tym wydarzeniu
utracił wpływ na bieg wypadków w ZSRS.

207