Page 70 - historia 8

Stefan Rowecki „Grot” (1895–1944)

– generał Wojska Polskiego. Karierę wojskową zaczął w Legionach Polskich. Uczestniczył
w wojnie polsko-bolszewickiej. W 1939 r. objął dowództwo Warszawskiej Brygady Pan-
cerno-Motorowej. Walczył między innymi pod Tomaszowem Lubelskim. Po klęsce wrze-
śniowej udało mu się uniknąć niewoli. W podziemiu był Komendantem Głównym ZWZ,
a następnie Komendantem Głównym AK. Tę ostatnią funkcję pełnił do czerwca 1943 r.
Został wówczas zdekonspirowany i aresztowany przez gestapo. Odmówił współpracy
z Niemcami w walce przeciwko Sowietom. Zginął w sierpniu 1944 r. w obozie Sachsen-
hausen. W 1995 r. został pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.

Konspiracyjne instytucje polityczne
W czasie II wojny światowej cztery główne partie – SL, SN, Polska Partia Socja-
listyczna-Wolność, Równość, Niepodległość (w skrócie: PPS-WRN) oraz Stron-
nictwo Pracy (SP) – utworzyły Polityczny Komitet Porozumiewawczy. Stanowił
on główną reprezentację polityczną w kraju. W styczniu 1944 r. funkcję tę prze-
jęła Rada Jedności Narodowej (RJN). Cieszyła się ona poparciem większo-
ści Polaków. Przewodniczył jej Kazimierz Pużak.
W grudniu 1940 r. powstała Delegatura Rządu RP na Kraj – cywilne
przedstawicielstwo władz emigracyjnych. Na jego czele stał Delegat Rządu
RP na Kraj. Funkcję tę pełnili kolejno: Cyryl Ratajski, Jan Piekałkiewicz, Jan
Stanisław Jankowski, Stefan Korboński i Jerzy Braun. Głównym zadaniem
Delegatury była budowa podziemnej administracji podległej rządowi RP.
Na szczeblach dawnych województw i powiatów utworzono delegatury okrę-
gowe. Przygotowywały się one do objęcia władzy w terenie po wojnie. Przed-
stawiciele Delegatury zajmowali się też sprawami opieki społecznej, oświaty,
kultury. Nieśli pomoc więźniom, ratowali dzieła sztuki. Wydawali podziemną
prasę. W ramach Delegatury działała Rada Pomocy Żydom „Żegota”.
Wiosną 1944 r. została powołana Krajowa Rada Ministrów. Miała
przejąć władzę w momencie wyparcia Niemców. Składała się z delegata rzą-
du na kraj (Jankowskiego) i jego zastępców. Działała do marca 1945 r., kiedy
to jej członków aresztowało NKWD.

W latach 1943–1945 Jan Stanisław Polskie Państwo Podziemne
Jankowski należał do przedstawicieli
władz emigracyjnych w kraju: Delegatura Rządu RP na Kraj pełniła funkcje administracyjne i kontrolowała
jako delegat rządu, wicepremier sądy cywilne. RJN odgrywała rolę parlamentu. Siłę zbrojną stanowiła AK,
i szef Krajowej Rady Ministrów.
W 1945 r. został aresztowany której podlegały sądy wojskowe. Te instytucje i organizacje tworzyły funda-
przez NKWD. Skazano go ment Polskiego Państwa Podziemnego. Podlegały rządowi na emigracji
na karę więzienia w tak zwanym i miały za zadanie realizację jego celów.
procesie szesnastu (zob. s. 142 i 143). Polskie Państwo Podziemne było wyjątkowe w skali świata. W pracę na jego
Zmarł w ZSRS. W 1995 r. został
pośmiertnie odznaczony Orderem rzecz zaangażowały się dziesiątki tysięcy Polaków. W żadnym innym kraju nie
Orła Białego. powstała tak liczna i rozbudowana organizacja konspiracyjna.

68