Page 160 - polski 8 cz1

4.3 Wyrazy we właściwej kolejności (szyk zdania, akcent w zdaniu,
intencja wypowiedzi a szyk wyrazów)

Podejmij temat z Przeczytaj ponownie fragment Pieśni XXV Jana Kochanowskiego. Powiedz,
jaki zabieg zastosował poeta w tych dwóch wersach i jaki efekt osiągnął
w ten sposób.
Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?

z Wróć do tekstu i wskaż inne wersy rozpoczynające się podobnie. Powiedz,
czemu służy taki chwyt poetycki. Które miejsce w wersie jest tu szczególnie
istotne?
z Wskaż, na co zwraca uwagę mówiący, zmieniając szyk (kolejność) wyrazów.

Wróciłem wczoraj z ojcem do domu. Z ojcem wróciłem do domu wczoraj.

Do domu wróciłem wczoraj z ojcem. Wczoraj wróciłem z ojcem do domu.

z Przeczytaj informacje dotyczące szyku wyrazów w zdaniu, a następnie
wykonaj polecenia.

Szyk wyrazów to kolejność poszczególnych wyrazów w zdaniu. Jeśli zmienimy ich określony porządek, możemy zmodyfikować
przekaz – zdanie nabierze innego znaczenia. Warto zapamiętać kilka podanych niżej zasad dotyczących poprawnego szyku wyra-
zów w zdaniu.

1. Nie przeplatamy składników grupy podmiotu i grupy orzeczenia.
Poprawnie: Nasz bardzo dobry znajomy wrócił wczoraj z podróży po Afryce. albo: Wczoraj wrócił z podróży po Afryce nasz bar-
dzo dobry znajomy.
Niepoprawnie: Wczoraj z podróży nasz bardzo dobry wrócił znajomy.
2. Najbliżej siebie umieszczamy wyrazy związane ze sobą gramatycznie i znaczeniowo.

Poprawnie: Organizatorzy wręczyli (co?) nagrody (komu?) uczestnikom (kiedy?) po zakończeniu konkursu. albo: Po zakończeniu
konkursu organizatorzy wręczyli nagrody uczestnikom.
Niepoprawnie: Nagrody uczestnikom organizatorzy po zakończeniu konkursu wręczyli.

3. Na początku i na końcu zdania umieszczamy te wyrazy, których znaczenie chcemy szczególnie podkreślić, np.:
Kupiłem babci bransoletkę. – ktoś zastanawiał się, czy kupić babci bransoletkę, i zdecydował się to zrobić; Babci kupiłem
bransoletkę. – ktoś kupił zestaw prezentów dla różnych osób, bransoletkę wybrał dla babci; Wczoraj w sklepie spotkałem wujka.
– ktoś informuje, że w podczas wczorajszej wizyty w sklepie spotkał wujka; Wczoraj spotkałem wujka w sklepie. – ktoś informuje,
że wujka spotkał w sklepie; Wujka spotkałem w sklepie wczoraj. – ktoś informuje, że wujka w sklepie spotkał wczoraj.

158