Page 61 - polski 8 cz1

Podsumowanie działu 1

Czy pamiętasz?

hasło słownikowe kronika dziennik pamiętnik opis obiektu architektonicznego
makaronizm wyrazy rodzime i obce zapożyczenia neologizmy wyrazy wieloznaczne
homonimy gawęda literatura faktu

Przeczytaj fragment Kroniki polskiej Galla Anonima oraz Pamiętników Jana Chryzostoma Paska.

[11] O zakładaniu kościołów w Polsce i o cnocie Bolesława 1 beneficjum (łac.) – ‘dobrodziejstwo‘;
dożywotnie prawo czerpania docho-
Król Bolesław tak wielką gorliwość okazywał około służby Bożej, dów związanych z piastowaniem okre-
a to w budowaniu kościołów, ustanawianiu biskupstw i nadawaniu bene- ślonego urzędu
2 sufragan – biskup diecezji (sufraganii)
ficjów , że za jego czasów Polska miała [aż] dwóch metropolitów wraz należącej do metropolii
1
z podległymi im sufraganami .
2
Gall Anonim, Kronika polska

1
Druga w tymże roku potrzeba była pod Gnieznem z Szwedami , z wielką 1 pod Gnieznem z Szwedami – bitwa
wojska szwedzkiego szkodą. Było bo jeszcze naszych Polaków przy królu stoczona ze Szwedami w 1656 r.
szwedzkim siła ; aryjani , lutrowie chorągwie mieli swoje, pod którymi 2 siła – dużo, mnóstwo
3
2
4
katolików wiele służyło, jedni per nexum sanguinis , drudzy dla wziątku 3 aryjani – arianie, inaczej bracia pol-
5
6
i swywoli . […] scy, odłam chrześcijaństwa
7
Roku Pańskiego 1657 mieliśmy wojnę węgierską, na którą były za- 4 lutrowie – luteranie, najstarszy i czoło-
8
ciągi nowe, między którymi zaciągał też Filip Piekarski, krewny mój; wy nurt protestantyzmu
5 per nexum sanguinis (łac.) – dla związ-
z której racyjej i ja tam podjechałem.
ku krwi, ze względu na pokrewieństwo
Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki 6 wziątek – łup, zdobycz wojenna
7 swywola – swawola, samowola
8 zaciągi – werbowanie ochotników
Wykonaj polecenia w zeszycie.
1. Na podstawie przytoczonych fragmentów wskaż podobieństwa i różnice między pamiętnikiem a kroniką.
2. Które z wyrazów użytych przez Galla Anonima możemy uznać za zapożyczenia funkcjonujące obecnie w języku
polskim?

3. Przeczytaj różne znaczenia wyrazu metropolia i wyjaśnij, w którym słowo to zostało użyte w Kronice polskiej.
metropolia
1. duże miasto, które stanowi centrum gospodarcze i kulturalne większego obszaru
2. w antycznej Grecji polis, której obywatele zakładali miasta-kolonie połączone z nią gospodarczo
i kulturowo
3. państwo imperialistyczne w stosunku do kolonii
4. prowincja kościelna złożona z kilku diecezji, podległa metropolicie

59