Page 104 - polski 8 cz2

2. Aleksander Fredro nadał obu szlachcicom kontrastujące nazwiska. Przypo-
mnij je i powiedz, w jakim stopniu charakteryzują one bohaterów komedii.

3. Jaką funkcję pełnią obecnie imiona i nazwiska? Wymień najważniejsze.

Nazwiska Polaków
Początkowo Polacy używali do identyfikacji wyłącznie imion. Kiedy jednak liczba osób noszących to samo imię wzrosła, zaczęto
dodawać nazwiska (początkowo – przezwiska). Między XVI a XVIII wiekiem powstały nazwiska szlacheckie i mieszczańskie, natomiast
nazwiska chłopskie pojawiły się w okresie zaborów (głównie w wieku XIX) – narzuciły je administracje Rosji, Austrii i Prus.
Nazwiska polskie tworzone były na różne sposoby:
a) z przezwisk (wyrazy pospolite stawały się własnymi), np.: Góra, Krawiec, Szydło, Burak, Mały, Mądry, Rusin – wiązały się one pier-
wotnie z pewnymi cechami nosiciela (np. wadą lub zaletą), wykonywanym zawodem, miejscem zamieszkania, pochodzeniem itp.;
b) od imienia, zawodu lub przezwiska ojca (rzadko matki), np.: Michalik, Michalak, Michalczyk (syn Michała); Szewczyk (uczeń szewca);
c) od nazwy miejscowości (jej mieszkańca lub właściciela), np.: Zamojski (Zamość), Tarnowski (Tarnów), Chrzanowski (Chrzanów).
W Polsce funkcjonuje też wiele nazwisk obcego pochodzenia (np. Szwarc – od niemieckiego Schwartz; Giedroyć – z litewskiego),
ale odwrotnie niż w wypadku imion dominują te o polskim rodowodzie.
Nazwisko jest dziedziczone, a imię nadawane. W szczególnych wypadkach nazwisko można zmienić. Nie wolno jednak używać
w tym celu nazwisk historycznych, np. Moniuszko, Mickiewicz, Kościuszko.

4. Dlaczego – przypuszczalnie – po raz pierwszy nadano poniższe nazwiska?
Objaśnij ich związek z cechami, zajęciem lub pochodzeniem osób.

Zimny Rakowski Nowy Adamek

Lis Słowak Wójcik Bednarski

5. Przeprowadź analizę słowotwórczą poniższych nazwisk według wzoru.

Podstawa
Nazwisko Formant Znaczenie
słowotwórcza
Przeanalizuj nazwiska murarzy wspo-
mnianych we fragmencie Zemsty za- Kowalik Kowal- -ik syn Kowala
mieszczonym na s. 101. Jak mogły po-
wstać? Sprawdź znaczenie rzeczownika
kafar w słowniku języka polskiego.
Grzesiak Badacz Gajek

Kielecki Janowicz Radomski

6. A jak mogło powstać twoje nazwisko? Spróbuj je przeanalizować
słowotwórczo, następnie napisz opowiadanie będące legendą
wyjaśniającą jego pochodzenie.

102