Page 66 - 883351_podrecznik chemia_kl7_nowaPP

1
18
H
2
1
liczba atomowa
Hel
13
17
16
14
15
Mg
1
18
4,00
symbol pierwiastka chemicznego
1,01
H
O
B
Li
Be
N
C
F
Ne
12
2
1
1
9
2
5
4
6
7
8
3
Azot
Neon
Bor
Hel
Wodór
Lit
Beryl
Fluor
Magnez
Tlen
liczba atomowa
15a atomowa, u
mas
14
17
16
2
Mg
4,00 18
13 24,31
1,01 1
6,94
10,81
20,18
14,01
symbol pierwiastka chemicznego
12,01
24,31
9,01
15,99
19,00
Ne
He
N
Si
Mg
C
S
Be
Cl
O
Li H
Na
Al
F
Mg
B
Ar
P
21
14
9
3 1
8
5
17
12
4
7
16
15
Krzem
Węgiel
Lit
Fluor
Sód
Magnez
Glin
Neon
Argon
Azot
Hel
Magnez
Wodór
Tlen
Bor
liczba atomowa
masa atomowa, u
2
15,99 16
4
10,81 13
8
Mg
6
12
5
11
9
10
3
19,00 17
14,01 15
7
12,01 14
20,18
6,94
35,45
24,31
30,97
24,31 24,31
9,01
28,09
39,95
30,00
4,00
1,01
32,07
symbol pierwiastka chemicznego
Zn
12
Ca
K
Cu
Cl F
Sc
Ni
S O
Si C
Mn
Kr
Mg
Ar Ne Ga
V
Mg
As
Ti
Br
Co
Be
Na Li
Cr
P N
Se
Al B
Ge
4
3 2
146
12
26
15 7
17 9
36
19
24
13 5
20
16 8
18 10
22
11 3
23
Magnez
nazwa pierwiastka chemicznego
Magnez
Wapń
Chlorr
Kobalt
German
Krzem
Selen
Tlen
Krypton
Beryl
Arsen
Azot
Węgiel
Sód Lit
Magnez
Glinr
Gal
Żelazo
Argon
Tytan
Neon
Chrom
Fosfor
Wanad
Cynk
Brom
Siarka
Fluo
Potas
Bon
masa atomowa, u
11
10
6
8
3
5
12
7
4
9 24,31
19,00
74,92
28,09
12,01
6,94
10,81
32,07
78,96
39,95
44,96
58,69
24,31
58,93
65,39
30,97
50,94
69,72
35,45
20,18
55,85
47,87
14,01
52,00
39,10
83,80
63,55
26,98
9,01
24,31 40,08
15,99
79,90
72,61
30,00
54,94
As P
Zr
Ga Al
Pd
Sr
Ti
Nb
Sn
In
Cd
Zn
Kr Ar
V
Mo
K Na 12 4 Beryl Sc nazwa pierwiastka chemicznego 3 1 11 Wodór 12 Magnez 2 Fe 12 21 Skand nazwa pierwiastka chemicznego 25 Manga Magnez 6 Fe 12 27 Mg 28 Nikiel 29 Miedź 30 10 2 He 31 13 26,98 32 Węgiel 33 Fosfor 34 Siarka 35 Chlor 10 18 He
I
Cu
Te
Ca
Mg
Rh
Sb
Ge Si
Ru
Ag
Se S
Co
Tc
Ni
Y
Rb
Br Cl
Cr
Xe
Mn
25
35 17
1 4 3 19 11 20 12 21 22 23 24 5 37 38 26 27 39 40 28 41 29 42 30 43 44 32 14 45 33 15 46 34 16 47 18 48 36 18 49 50 51 52 53 54
31 13
Itr
Arsenr
Chlor
Gli
Kadm
Ruten
Krzem
Brom
Rubid
Galn
Sód
Potas Wapńez Skand Tytan Wanad Chrom Mangan Stront Kobalt Cyrkon Miedź Molibde Technet German Rod Pallad Srebro Krypton Ind Cyna Antymon Tellur Jod Ksenon
Magn
Argon
Cynkn
Niob
Żelazo
Selen
Nikiel
Fosfo
Siarka
55,85 8
58,93 9
65,39 12
63,55 11
54,94 7
58,69 10
H 39,10 40,08 44,96 3 47,87 4 50,94 5 52,00 6 85,47 87,62 88,91 91,22 92,91 95,94 97,91 101,07 102,91 106,42 He 112,41 114,82 118,71 121,76 127,60 126,90 131,29
39,95
69,72
30,00
24,31
30,97
72,61
107,87
78,96
79,90
28,09
32,07
83,80
26,98
35,45
74,92
1 1 Przykład 10. 2
In Ga
Ag
Sn Ge
Ir
Cd
Zr Ti
Rh
Mn Ba
Xe Kr
Cr
Zn
Te Se
Au
Cu
Co Hf
Tc
Wodór Rb K Sr Ca Y Sc liczba atomowa Nb V Mo Cs Ru Fe La Pd Ni Ta W Re Os Sb As Pt Hel I Br Hg Tl Pb Bi Po At Rn
2
0 15
56
43
49
4426
Mg
72
48 30
77
51 33
46 28
31
52 34
78
45 27
57
Ustal liczbę protonów (p ), neutronów (n ) i elektronów (e ) w atomie fosforu o symbolu chemicznym P i określ
4,00
1,01 5 4 37 19 38 20 39 21 40 22 41 23 4224 6 55 25 symbol pierwiastka chemicznego 73 47 29 74 13 + 75 14 76 50 32 16 – 17 79 35 53 80 54 36 81 82 31 83 84 85 86
Niobad
Kob
Tytan
Kadm
Krypton
Chrom
Pallad
Rtęć
Rodalt
Mied
Pota
Iryd
Rubids Stront Skand Cyrkon Wan Molibden Technetn Ruten Lantan Hafn Tantal Wolfram Ren Osm Antymon Platyna Złoto Ksenon Tal Ołów Bizmut Polon Astat Radon
Ind Gal
Itr
Srebroź
Wapń
Żelazo
Bar
Cez
Tellur
Selen
Cynaan
Germ
Nikiel
Manga
Jod
Brom
Arsen
Cynk
ich położenie w tym atomie.
Li Be 87,62 88,91 91,22 92,914 95,94 132,91 Mg 138,91 178,49 180,95 B 65,39 C 69,72 N 72,61 O F 78,96 Ne 200,59 204,38 207,20 208,98 208,98 209,99 222,02
186,21
114,82
112,41
183,84
63,55
137,33
83,80
54,9
101,07
55,85
195,08
127,60
196,97
12
79,90
131,29
52,00
97,914
126,90
50,9
118,71
39,10
44,96
40,08
85,47
107,87
58,69
190,23
121,76
47,87
74,92
102,91
58,93
192,22
106,42
2 3 4 nazwa pierwiastka chemicznego Magnez 12 5 6 7 8 9 10
Rn
Xe Nh
Hg
Pb Sn
Mt
Bh
Tl In
Hs
At I
Sg
Rg
Ds
Po Te
Ra
Os Ru Ac
Cs Rb
Nb
Re Tc
Au Ag
Rf
Tlen
Lit Beryl Ba Sr La Y Hf Zr Ta W Mo Fr Magnez Ir Rh Etap Pt Pd Db Bor Cd Węgiel Rozwiązanie Bi Sb Fluor Neon Cn Fl Mc Lv Ts Og
Azot
7
77
75 43
80 48
88
74
89
45
76 44
55 37
12,01
19,00
15,99
24,31
14,01
20,18
10,81
6,94 6 5 9,01 56 38 57 39 72 40 73 41 42 24,31 87 masa atomowa, u 104 78 46 105 79 47 106 107 81 49 108 82 50 109 83 51 110 84 52 111 85 53 112 86 54 113 114 115 116 117 118
Cyrkon
Bizmuton Darmsztadt
Astat
Rubid Stront Lantan Hafn Tantal Wolframn Frans Rad Aktyn Rutherford Dubn Seaborg Bohr Ołów Meitner Polon Roentgen Kopernik Nihonium Flerow Moscovium Liwermor Tennessine Oganesson
Itr
Platyna
Tech
Irydd
Ro
Rtęćm
Rennet
Antym
Srebro
Kad
Cez
Pallad
Niob
Bar
Tal Ind
Ruten
Osm
Has
Molibde
Jod
Cyna
Złoto
Tellur
Kseno
Radonn
S
Na Mg 137,33 138,91 178,49 180,95 183,84 223,02 226,03 227,03 261,11 263,11 Al Si 269,10 268,10 Cl Ar 222,02 284 289 288 292 294 294
P
281,10
1. Odszukaj w układzie
101,07
208,98
207,20
195,08
106,42
192,22
200,59
102,91
208,98
114,82
118,71
121,76
132,91
265,12
209,99
280
91,22
186,21
97,91
204,38
107,87
92,91
285
112,41
131,29
264,10
95,94
126,90
190,23
88,91
87,62
127,60
196,97
85,47
3 11 12 okresowym fosfor, 14 15 16 17 18
13
Ts At
Rn
Og
Hg
Ta
Nh Tl
Rg Au
Lv Po
Cn
Re
Mc Bi
Os
Fl Pb
Fr Cs
39,95 Gd
32,07 Sm
35,45 Eu
30,97 Pm
28,09 Nd
Glin
Sód Magnez Ra Ba Ac La Rf Hf Db Sg W Bh Hs Mt Ir Ds Pt 12 Ce 26,98 Pr Krzem Fosfor Siarka Chlor Argon Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu
4
11
3
10
8
7
6
5
9
11583
112 80
87 55
111 79
118 86
82
30,00 7 6 24,31 88 56 89 57 104 72 105 73 106 74 107 75 108 76 10977 110 78 o symbolu chemicznym P, 11381 61 114 62 63 116 84 64 117 85 65 66 67 68 69 70 71
59
58
60
Wolfram
Bizmut
Tantal
Radon
Polon
Flerow
Lantan
Ołów
Cez
Ren
Frans Radr Aktyn Rutherford Dubn Seaborg Bohr metale Meitner Darmsztadt Roentgen Prazeody Nihonium Promet Moscovium Liwermor Tennessine Oganesson Dysproz Holm Erb Tul Iterb Lutet
Iryd
Tal
Złoto
Kopernik
Astat
Has
Osm
Rtęć
Hafn
Ba
Platyna
Europ
Samar
i odczytaj jego liczbę m
Terb
Neodym
Cer
Gadolin
Br
Se
K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu atomową (Z). Ga Ge liczba atomowa (Z) = 15 292 Kr 158,93 162,50 164,93 167,26 168,93 173,04 174,97
As
Zn
138,91
227,03
192,22
268,10
208,98
288
196,97
280
186,21
263,11
180,95
183,84
265,12
294
264,10
209,99
294
284
190,23
178,49
200,59
261,11
204,38
222,02
208,98
269,10
285
132,91
195,08
226,03
281,10
207,20
289
223,02
137,33
150,36
157,25
140,12
140,91
144,24
151,96
144,91
4 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36
Ts
Ac
Mc
Sg
Nh
Cn
Ra
Db
Og
78,96 Er
79,90 Tm Cm
58,93 Pm
Lu
54,94 Pr
Th
Eu
U
52,00 Ce
Am
74,92 Ho
Gal
Pa
Dy
Potas Wapń Fr Skand Tytan Wanad Rf Chrom Mangan Żelazo Bh Kobalt Hs Nikiel Mt Miedź Ds Cynk Rg 69,72 Tb German Arsen Fl Selen Brom Lv Krypton Bk Cf Es Fm Md No Lr
83,80 Yb
65,39 Gd
58,69 Sm
Pu
Np
111
89
106
107
88
113
108
105
112
87
110
104
39,10 7 40,08 44,96 47,87 50,94 58 59 55,85 Nd niemetale 62 109 63,55 2. Określ liczbę protonów 72,61 66 92 93 67 114 94 115 95 69 116 96 70 117 97 71 118 98 99 100 101 102 103
65
61
91
68
90
64
63
60
Roentgen
Tennessine
Meitner
Moscovium
Nihonium
Seaborg
Bohr
Frans metale Aktyn Rutherford Dubn Prazeodym Neodym Promet Samar Darmsztadt Gadolin Protaktyn Dysproz liczba atomowa (Z) = liczba protonów (p ) = liczba elektronów (e ) Ferm Mendelew Nobel Lorens
Flerow
+ Oganesson
Liwermor
Kopernik
Rad
Has
−
Lutet
Europ
Cer
Tulk
Neptun
Tor
Einstein
Holm
Amery
(p ) i elektronów (e ) dla
+
Berkel
Pluton
Erb
Kiur
– Terb
Uran
Iterb
Kaliforn
Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te 243,06 Xe 247,07 251,08 252,09 257,10 258,10 259,10 262,11
I
294
263,11
264,10
265,12
285
280
281,10
294
223,02
261,11
289
269,10
268,10
226,03
284
288
227,03
292
238,03
162,50
140,12
173,04
167,26
157,25
158,93
164,93
140,91
237,05
244,06
174,97
150,36
232,04
144,24
151,96
168,93
231,04
247,07
144,91
5 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 fosforu. 49 50 51 52 53 54
48
+
126,90 Md
97,91 Pa Pr
Gd
Eu
95,94 Th
Er
118,71 Cf Dy
131,29 No
Yb
Pm
Sm
121,76 Es Ho
Ce
101,07 U Nd
107,87 Am
127,60 Fm
112,41 Cm
Pallad
Rod
Ind
Jod
Tellur
Rubid Stront Itr Cyrkon Niob Molibden Technet Ruten 102,91 Np 106,42 Pu Srebro Kadm 114,82 Bk Tb Cyna liczba protonów (p ) = 15 Tm Ksenon Lr Lu
Antymon
−
85,47 87,62 niemetale 91,22 92,91 90 58 91 59 60 93 61 94 62 9563 96 64 97 65 98 66 liczba elektronów (e ) = 15 102 70 103 71
88,91
99
67
92
100 68
101 69
metale Tor Protaktynm Neodym Neptunt Pluton Ameryk Gado Berkel Kalifornz Einstein Ferm Mendelew Nobel Lorens
Prazeody
Lutet
Cer
Terb
Dyspro
Kiurlin
Uran
Tul
Prome
Holm
Europ
Erb
Samar
Iterb
Cs Ba La Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn 262,11
168,93
158,93
237,05
243,06
251,08
232,04
247,07
247,07
231,04
257,10
167,26
244,06
150,36
174,97
258,10
144,91
162,50
157,25
140,91
238,03
140,12
252,09
259,10
173,04
151,96
164,93
144,24
6 55 56 57 72 73 74 75 76 77 78 79 3. Oblicz liczbę neutronów 82 83 84 85 86 + 0
80
81
Złoto dla atomu fosforu.
195,08 Pu
Lr
209,99 Md
208,98 Fm
222,02 No
183,84 Th
208,98 Es
Cez Bar Lantan Hafn Tantal Wolfram 186,21 Pa 190,23U 192,22 Np Platyna 196,97 Am 200,59 Cm 204,38 Bk 207,20 Cf liczba masowa (A) = liczba protonów (p ) + liczba neutronów (n )
Ren
Tal
Bizmut
Polon
Ołów
Rtęć
Iryd
Radon
Osm
Astat
niemetale
132,91 137,33 138,91 178,49 180,95 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103
Tor Protaktyn Uran Neptun Pluton Ameryk Kiur Berkel Kaliforn liczba masowa (A) = 31 Nobel Lorens
Mendelew
Einstein
Ferm
Fr Ra Ac Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og 262,11
231,04
257,10
237,05
238,03
247,07
247,07
252,09
244,06
259,10
243,06
251,08
232,04
258,10
7 87 88 89 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118
Frans Rad Aktyn Rutherford Dubn Seaborg Bohr Has Meitner Darmsztadt Roentgen Kopernik Nihonium Flerow Moscovium Liwermor 0 Tennessine Oganesson +
288
223,02 226,03 227,03 261,11 263,11 265,12 264,10 269,10 268,10 281,10 280 285 284 289 liczba neutronów (n ) = liczba masowa (A) – liczba protonów (p )
294
292
294
0
Yb
Tm
Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho liczba neutronów (n ) = 31 – 15 = 16
Er
Lu
58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71
metale Cer Prazeodym Neodym Promet Samar Europ Gadolin Terb Dysproz Holm Erb Tul Iterb Lutet
4. Określ położenie cząstek
140,12 140,91 144,24 144,91 150,36 151,96 157,25 158,93 162,50 164,93 167,26 Liczba i rodzaj cząstek 174,97
168,93
173,04
subatomowych w atomie subatomowych Położenie w atomie
fosforu.
niemetale Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr
90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103
+
Tor Protaktyn Uran Neptun Pluton Ameryk Kiur Berkel Kaliforn Einstein 15 protonów (p ) Nobel Lorens jądro atomowe
Ferm
Mendelew
232,04 231,04 238,03 237,05 244,06 243,06 247,07 247,07 251,08 252,09 257,10 258,10 259,10 262,11
16 neutronów (n ) jądro atomowe
0
15 elektronów (e ) – powłoki wokół jądra atomowego
Jak unikać błędów przy określaniu liczby cząstek subatomowych?
0
+
Warto sprawdzić, czy wyliczona liczba protonów (p ) i neutronów (n ) po zsumowaniu będzie równa liczbie masowej
(A) atomu danego pierwiastka chemicznego. Jednocześnie pamiętaj, że liczba atomowa (Z) jest równa liczbie proto-
–
+
nów (p ), które równe są liczbie elektronów (e ) w atomie danego pierwiastka chemicznego. Jeśli którakolwiek z tych
wartości nie będzie zgodna, należy powtórzyć obliczenia. Najczęściej popełnianym błędem jest mylenie liczby atomo-
wej (Z) z liczbą masową (A) lub podawanie, że elektrony znajdują się w jądrze atomu.
64