Page 210 - chemia_k8

6.10 Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym

Kwasy karboksylowe można podzielić ze względu na długość łańcucha na krótkołańcuchowe (poznaliśmy
przykłady liczące od 1 do 5 atomów węgla w cząsteczce) oraz długołańcuchowe. Dzielą się one na nasycone
(zawierające wyłącznie pojedyncze wiązania między atomami węgla, np. kwas palmitynowy o wzorze C H COOH
15
31
czy kwas stearynowy o wzorze C H COOH), oraz nienasycone (zawierające przynajmniej jedno wiązanie po-
35
17
dwójne między atomami węgla w łańcuchu, np. kwas oleinowy o wzorze C H COOH, który posiada wiązanie
17
33
podwójne pomiędzy 9 a 10 atomem węgla).
Tłuszcze – związki chemiczne należące do grupy estrów glicerolu i kwasów tłuszczowych. Ze względu na pocho-
dzenie tłuszcze można podzielić na roślinne i zwierzęce. Biorąc pod uwagę stan skupienia, wyróżnia się tłuszcze
ciekłe i stałe. Przedstawiony podział na nasycone i nienasycone dotyczył natomiast charakteru chemicznego.
Tłuszcze nasycone można odróżnić od tłuszczów nienasyconych na przykład przez działanie na ich próbki wodą
bromową. W przypadku tłuszczów nienasyconych zachodzi reakcja chemiczna zgodna z poniższym schematem.

H H H H

... C C ... + Br ... C C ...
2
,,... ” oznacza pozostały Br Br
fragment łańcucha
W przypadku tłuszczu nasyconego barwa wody bromowej się nie zmienia, natomiast w próbce zawierającej
tłuszcz nienasycony obserwuje się odbarwienie wody bromowej.

Aminokwasy – związki chemiczne zawierające grupę aminową i grupę karboksylową. Ich przedstawicielem jest
glicyna (Gly). Aminokwasy łączą się ze sobą w wyniku reakcji kondensacji, przez wiązanie peptydowe (w jego skład
wchodzą pierwiastki chemiczne: C, O, N, H).
H
O
H C C
OH
NH 2

wzór cząsteczki glicyny

Białka (proteiny) – związki chemiczne powstające z połączenia aminokwasów (powyżej 100 cząsteczek) podczas re-
akcji kondensacji (utworzenia wiązania peptydowego).

Pod wpływem ogrzewania, etanolu, kwasów, zasad i soli metali ciężkich białka ulegają denaturacji. Natomiast pod-
czas działania na nie na przykład chlorkiem sodu ulegają koagulacji.

Cukry – związki chemiczne, których cząsteczki są zbudowane z atomów węgla, wodoru i tlenu. Wśród nich wyróż-
nia się: cukry proste (nie ulegają reakcji rozkładu na cukry prostsze – np. glukoza, fruktoza) oraz cukry złożone
(można je rozłożyć na cukry prostsze – np. sacharoza, skrobia, celuloza).

Ważną reakcją pozwalającą wykryć skrobię jest próba jodoskrobiowa. Jeśli dodanie jodyny (roztwór jodu w eta-
nolu z dodatkiem jodku potasu) lub płynu Lugola (roztwór jodu w rozpuszczonym w wodzie jodku potasu) powoduje
zmianę zabarwienia na granatowe – mamy pewność, że badana próbka zawierała w sobie skrobię.

208

10.06.2021 11:52:51
0610_881399_chemia_kl8_podrecznik_DRUK.indd 208 10.06.2021 11:52:51
0610_881399_chemia_kl8_podrecznik_DRUK.indd 208