Page 208 - chemia_k8

6.9 Pochodne węglowodorów

Pochodne węglowodorów – związki chemiczne, w których przynajmniej 1 atom wodoru został zastąpiony innym
atomem lub grupą połączonych ze sobą atomów (tak zwaną grupą funkcyjną).

Alkohole – związki chemiczne składające się z grupy hydroksylowej i grupy węglowodorowej. Ich wzór ogólny ma
postać C H 2n + 1 OH (gdzie n oznacza liczbę atomów węgla w cząsteczce). Alkohole można podzielić na monohy-
n
droksylowe (zawierające jedną grupę hydroksylową w cząsteczce – np. metanol, etanol) oraz polihydroksylowe
(zawierające więcej niż jedną grupę hydroksylową w cząsteczce – np. propano-1,2,3-triol).

Kwasy karboksylowe – związki chemiczne składające się z grupy karboksylowej i grupy węglowodorowej. Wzór ogól-
ny kwasów monokarboksylowych ma postać C n − 1 H 2(n − 1) + 1 COOH (gdzie n oznacza liczbę atomów węgla w cząsteczce).
Do ważniejszych kwasów karboksylowych występujących w przyrodzie można zaliczyć kwasy: mrówkowy, szcza-
wiowy i cytrynowy.

Estry – pochodne węglowodorów, otrzymywane w wyniku reakcji kwasu karboksylowego i alkoholu w obecności
katalizatora, np. stężonego kwasu siarkowego(VI). Ich wzór ogólny ma postać R −COO−R (gdzie R to fragment
1
1
2
łańcucha węglowodorowego pochodzącego od kwasu karboksylowego, a R to fragment łańcucha pochodzącego
2
od alkoholu).
Grupy funkcyjne pochodnych węglowodorów

Nazwa pochodnych alkohole kwasy karboksylowe estry
węglowodorów

−OH −COOH −COO−
Grupa funkcyjna
hydroksylowa karboksylowa estrowa

Ważni przedstawiciele pochodnych węglowodorów

Pochodne węglowodorów

alkohole kwasy karboksylowe estry

metanol – CH OH kwas metanowy – HCOOH metanian metylu – HCOOCH
3
etanol – C H OH kwas etanowy – CH COOH etanian etylu – CH COOC H 3
2
5
propano-1,2,3-triol – C H (OH) 3 3 3 2 5
3
5
206

10.06.2021 11:52:50
0610_881399_chemia_kl8_podrecznik_DRUK.indd 206 10.06.2021 11:52:50
0610_881399_chemia_kl8_podrecznik_DRUK.indd 206