Page 103 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Elektryzowanie przez tarcie

W doświadczeniu zaobserwowałeś, że w wyniku wzajemnego pocierania ciała
zmieniły swoje właściwości – zostały naelektryzowane. Taki sposób uzyski-
wania przez nie stanu naelektryzowania nazywamy elektryzowaniem ciał
przez pocieranie (tarcie). Istnieje wiele substancji, które można naelektry-
zować przez pocieranie (il. 3.1). Najlepszy efekt uzyskamy, gdy uda się dobrać
odpowiednie dwie substancje. Najczęściej stosowane do doświadczeń szkol-
nych tworzywa sztuczne – ebonit (twarda guma), PVC – elektryzujemy przez 3.2 Znamienny przykład
pocieranie wełną, suknem lub futrem, zaś szklane – papierem lub jedwabiem. elektryzowania ciał obserwujemy
podczas głaskania kota, zwłaszcza
kiedy głaszczemy go pod włos –
złoto, platyna
mogą posypać się iskry
powietrze ludzka skóra ludzkie włosy futro jedwab aluminium bawełna stal ebonit nikiel, miedź celuloza akryl poliester polietylen PVC krzem silikon teflon
papier
wełna
szkło
+ –
3.1 Szereg tryboelektryczny – zestawienie obrazujące, które materiały łatwiej
elektryzują się dodatnio, a które łatwiej ujemnie

Z niezamierzonym procesem elektryzowania ciał stykamy się codziennie
w trakcie chodzenia po wykładzinach dywanowych, czesania się lub rozbie-
rania. Na pewno zauważyłeś, że najłatwiej elektryzują się np. ubrania wyko-
nane z materiałów zawierających dodatki tworzyw sztucznych. Na ich po-
wierzchniach gromadzi się ładunek elektryczny.
Elektryzowanie ciał bywa również niebezpieczne. Proces ten może wywołać
tragiczne skutki, np. podczas przelewania benzyny z plastikowego kanistra lub
podczas przewożenia jej w takim pojemniku. Elektryzowanie się benzyny i pla-
stiku może spowodować przeskok iskry i stać się przyczyną wybuchu paliwa.

Elektroskop
Istnieje specjalny przyrząd służący do wykrywania i obserwowania stanu na-
elektryzowania ciał. Jest nim elektroskop (il. 3.3). A
W badaniu zjawiska elektryzowania się ciał wykorzystywane są elektro- B
skopy różnego typu, ale najczęściej stosuje się elektroskop listkowy i elektro-
skop wskazówkowy. Zasada konstrukcji każdego z nich jest podobna. Pod- C
stawowym elementem przyrządu jest metalowy pręt zakończony z jednej
strony metalowym elementem, na przykład kulką (A). Na drugim końcu pręta D
w elektroskopie listkowym wiszą dwa cienkie metalowe listki, zaś w elektro-
skopie wskazówkowym zamocowana jest metalowa wskazówka (C). Ta część
pręta, na której są listki lub wskazówka, znajduje się wewnątrz osłony oddzie-
lonej od obudowy izolatorem (B). Osłona elektroskopu (D) jest najczęściej,
choć nie zawsze, z dwóch stron oszklona.
Aby sprawdzić, jak za pomocą tego przyrządu określić, czy ciało jest na-
elektryzowane, wykonamy doświadczenie. 3.3 Elektroskop wskazówkowy

101