Page 167 - geografia 8

140° 160° 180°
Położenie, granice n 0 1000 2000 km
i mieszkańcy Arktyki e a j n y Morze granica lodu pływającego
Alaska
Arktyka to rozległy obszar O c k o Półwysep Beringa granica paku lodowego,
lód stały
60°
wokół bieguna północnego, który o Z a t o k a
rozciąga się w promieniu ok. 2700 km S p A l a s k a lądolody, lodowce
od niego. Obejmuje Ocean Arktyczny Alaska Cieśnina Beringa izoterma lipca +10°C
(najmniejszy z oceanów, o powierzchni 120° Czukocki Koło podbiegunowe północne
Półwysep
ok. 14,4 mln km ) i leżące na nim wyspy, K o r d y l i e r y
2
w tym Grenlandię oraz północne Morze 5000
krańce Azji, Europy i Ameryki Północnej Mackenzie Morze Wschodniosyberyjskie m n.p.m.
(należące do: Rosji, Finlandii, 10°C Beauforta Lena
Szwecji, Norwegii, Kanady i Stanów 80° Nowosyberyjskie 3000
Wyspy
Zjednoczonych). Południową granicę a g y 2000
Arktyki zwykle umownie wyznacza się 100° Wyspa Wiktorii e l z n O c e a n Środkowo-
na kole podbiegunowym północnym p c Ziemia syberyjska 1000
Wyżyna
(66°34'N) lub jako granicę klimatyczną, h i t y Biegun Północna 500 0
200
którą stanowi izoterma lipca +10°C c k Wyspa północny Przyl. Czeluskin 10°C Jenisej 200
(czyli linia łącząca punkty o tej samej Hudsona Zatoka A r r A Ellesmere’a A r k t y c z n y 1000
wartości temperatury powietrza, il. 4.33). Morze Karskie 2000
Przy tym drugim podziale do Arktyki 80° Ziemia Baffina Morze Przyl. Morris Jesup Nizina Zachodnio- syberyjska
zalicza się też Islandię. Baffina Nowa Ziemia Ob 3000
Wolne od lodu krańce Arktyki Svalbard U
zamieszkują rdzenni mieszkańcy Labrador Koło podbiegunowe północne Morze r
Grenlandia
tych terenów: Inuici (dawniej zwani Barentsa a 5000
Nizina
Eskimosami), Samowie (Lapończycy), l
a na północy Rosji – Samojedzi (m.in. Cieśnina Duńska Morze Wschodnio-
7000
Nieńcy, Eńcy), Eweni i Czukcze. Mają 60° Norweskie Półwysep Skandynawski europejska m p.p.m.
oni najczęściej narodowość państwa, Oc ean Atlantyck i Islandia
do którego należy dany teren.
40° na zachód od Greenwich 20° 0° 20° 40° na wschód od Greenwich
4.33 Arktyka
40° na zachód od Greenwich 20° Wyspa 20° na wschód od Greenwich 40°
0°
Położenie i granice Antarktyki A t l a n t y c k Wyspy
60°
8428
n
Antarktyka to rozległy obszar wokół Georgia Pd. Rów Sandwich i Księcia Edwarda
bieguna południowego, który rozciąga e a Sandwich Pd. Pd. e a n P o Wyspy Crozeta
się w promieniu 3 tys. km od niego. 60° c O c ł u 60°
Obejmuje kontynent Antarktydy O Orkady Pd. Koło podbiegunowe południowe d
2
(o powierzchni ok. 14,2 mln km ) i wody Falklandy n
Riiser-Larsena
Oceanu Południowego wraz wyspami. Cieśn. Magellana Morze Lodowiec Szelfowy i Wyspy
Umowną granicę stanowi równoleżnik Przyl. Horn Szetlandy Południowe Weddella o Grand Ross
60°S. Terytorium Antarktyki (w tym San Valentin 4058 Monte Darwin 2580 Lodowiec Szelfowy 2000 3000 w 1850
Kerguelena
Antarktyda) nie należy do żadnego Cieśnina Drake’a Larsena 500 Góry 80° y
Ronne Shlacketona
państwa. Jej status polityczno- 80° Diego Ramírez Lodowiec W-y Heard i
Szelfowy
-prawny reguluje międzynarodowe Szelfowy Płaskowyż Amery’ego Zatoka 3000
porozumienie – Układ Antarktyczny O Wyspa Adelajdy G óry Polarny m n.p.m.
Lodowiec Prydza
Biegun
(znany też jako traktat lub pakt O c Masyw Vinsona 4892 południowy Antarktyda 2000
antarktyczny). Początkowo podpisało c e Wyspa Piotra I Wyspa Aleksandra Góry Ellswortha 2000 1000
go 12 krajów, a obecnie – ponad 50. e a 500 Antarktyda Wschodnia 500
200
Na jego mocy Antarktyka jest obszarem n n 1000 Transantarktyczne 3000 200 0
4528
a
międzynarodowym. Głównym celem 100° P Zachodnia Góry Królowej 1000 1000
porozumienia jest – leżące w interesie S o 2000 Szelfowy
Lodowiec
Aleksandry
całej ludzkości – zapewnienie, że będzie p ł Rossa 2000
u
o
ona wykorzystywana jedynie do celów k d M o r z e Erebus 3000
3794
pokojowych. Nie wolno tutaj wydobywać o n R o s s a 2000
i
surowców mineralnych. Każdy kraj, j o Przyl.
n
który podpisał pakt, może swobodnie y w y Adare’a 5000
prowadzić tam badania naukowe i ma 0 1000 2000 3000 km Wyspy
obowiązek udostępniać ich wyniki. Balleny’ego
Antarktyda jest jedynym kontynentem 4058 punkty granica lodu lodowce szelfowe m p.p.m.
7000
pływającego
wysokościowe
bez stałych mieszkańców. 4892 wulkany granica paku lądolody, lodowce
Macquarie 140°
lodowego, lód stały
4.34 Antarktyka
165
02.07.2021 14:53:48
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 165
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 165 02.07.2021 14:53:48