Page 65 - geografia 8

To czwarta co do wielkości wyspa świata. Największym półwyspem kontynen- Ciekawe!
tu jest Półwysep Somalijski. Wśród zatok wielkością wyróżnia się Zatoka Gwi-
nejska, będąca częścią Oceanu Atlantyckiego. Ocean ten oblewa Afrykę od
zachodu. Na północy kontynent od Europy oddziela Morze Śródziemne, a na
północnym wschodzie od Azji – Morze Czerwone. Jest ono częścią Oceanu
Indyjskiego, który oblewa kontynent od wschodu. Naturalnie Afryka tworzy
z Eurazją jeden ląd – tzw. Stary Świat. W XIX w. między Morzem Śród-
ziemnym a Morzem Czerwonym na Przesmyku Sueskim (umownej granicy
między kontynentami) zbudowano Kanał Sueski oddzielający od siebie te lądy.
O istnieniu Wodospadów Wiktorii Eu-
Ukształtowanie powierzchni ropejczycy dowiedzieli się w 1855 r. Wi-
dok tak piękny, że muszą się w niego
Dominującymi formami ukształtowania powierzchni tego kontynentu są wpatrywać aniołowie w locie – tak miał
rozległe wyżyny i kotliny, np. Kotlina Konga, Wyżyna Wschodnioafry- powiedzieć o nich ich odkrywca David
kańska czy Wyżyna Abisyńska. Większość obszaru Afryki leży na znacz- Livingstone [czyt. dejwid livingston],
nych wysokościach nad poziomem morza. Jej średnia wysokość wynosi szkocki misjonarz i badacz.
ok. 660 m n.p.m. Nizin jest niewiele, najmniej wśród wszystkich zamieszka-
nych kontynentów. Łańcuchy górskie występują na północy – góry Atlas (patrz
il. 2.8), oraz na południu – Góry Smocze i Góry Przylądkowe. Wewnątrz
kontynentu występują też odosobnione masywy górskie i stożki wulkaniczne,
np. wulkaniczny masyw Kilimandżaro (patrz il. 2.9). Na jego wierzchoł-
ku znajdują się trzy szczyty – pozostałości po trzech wulkanach. Najwyższy
z nich to Uhuru na wulkanie Kibo, który jest najwyższym szczytem Afryki Zlokalizuj na mapie Afryki masywy
górskie: Ahaggar [czyt. hakkar], Tibesti,
(ma wysokość 5895 m n.p.m.). Na stokach Kilimandżaro występuje zmien- a także wyżynę Darfur ze szczytem Dża-
ność pięter roślinno-krajobrazowych wraz ze wzrostem wysokości nad po- bal Marra. Porównaj ich wysokość bez-
ziomem morza – od sawanny u podnóży do pustyni lodowej na wierzchołku. względną z wysokością Tatr i Alp.

Więcej na temat

Wielkie Rowy Afrykańskie

Przez Afrykę Wschodnią przebiega granica między dwoma fragmentami płyty
litosfery, które się od siebie oddalają (oznaczona na czerwono na rysunku
obok). Można powiedzieć, że w tym miejscu kontynent jest w trakcie powolnego
procesu dzielenia się na dwie części. W strefi e granicznej w krajobrazie wystę-
pują zapadliska tektoniczne zwane Wielkimi Rowami Afrykańskimi. Ciągną się
południkowo od rzeki Zambezi na południu do Morza Czerwonego i Doliny
Jordanu w Azji na północy. W rowach tektonicznych powstały głębokie, wydłu-
żone jeziora, np. Tanganika (o głębokości 1434 m i długości 670 km), Niasa czy
Alberta. Wspomniana rzeka Zambezi po dotarciu nad krawędź zapadliska
tworzy Wodospady Wiktorii (patrz Ciekawe!, s. 63). Są one uważane za jeden
z siedmiu naturalnych cudów świata (wodospad i część jezior w Wielkim Rowie
Afrykańskim wpisano na listę światowego dziedzictwa UNESCO). W pobliżu
rowów tektonicznych występują wulkany, m.in. Kilimandżaro, Kenia, Ruwenzori. Wielki Rów Afrykański w Kenii

63

02.07.2021 14:49:22
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 63
0702_881426 _geografia_kl8_DRUK.indd 63 02.07.2021 14:49:22