Page 110 - historia 6

4.5 Kryzys Rzeczypospolitej

wiek ŚREDNIOWIECZE NOWOŻYTNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ
XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI
1652 rok – pierwsze użycie 1665 rok – wybuch
liberum veto podczas obrad sejmu rokoszu Lubomirskiego

Podejmij temat
Opis królewszczyzn w Prusach Królewskich w 1664 roku
1 Ogrodnik – tu: chłop mający
1
chatę i ogród; zwykle bezrolny. Wieś Gronowo. [...] Zastaliśmy tylko ogrodników 6, przez pana dzier-
3
2
żawcę osadzonych. Gburów żadnych nie masz, bo przez nieprzyjacie-
2 Dzierżawca – tu: osoba, która 4 5
pozwala użytkować swoją zie- la zniesieni . Sołtystwo jest, do którego włók 2; całe pusto leży. […]
Wieś Paparzyn. Ta wieś cała zniesiona, tylko ruderą zostaje, gdzie
mię przez ustalony czas w za- dwór i chałupy były, i ludzi żadnych nie masz. […]
mian za opłatę, czyli czynsz. Wieś Sieraków. Było w tej wsi przed wojną teraźniejszą gburów 3
3 Gbur – zamożny gospodarz, i sołtys 1, gdzie teraz ani budynku, ani chłopa żadnego nie masz.
kmieć.
Źródło: M. Ferenc, Epoka nowożytna…
4 Zniesieni – zabici.
5 Włóka – dawna jednostka po-
wierzchni gruntu.
Zaludnienie Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza w wiekach XVI–XVIII

Rok Ogólna liczba mieszkańców Liczba mieszkańców na 1 km 2

1580 3 100 000 21,3

1650 3 830 000 26,3
Przeczytaj tekst źródłowy i zapo-
znaj się z tabelą. Na podstawie 1660 2 900 000 19,9
podanych źródeł wiedzy wy- 1700 3 250 000 22,3
mień skutki XVII-wiecznych wo-
jen dla Rzeczypospolitej. Źródło: Polska XVII wieku. Państwo – społeczeństwo – kultura, red. J. Tazbir, Warszawa 1977

Zniszczenia wojenne i kryzys gospodarczy

Koszty wojen prowadzonych przez Rzeczpospolitą w XVII wieku były olbrzymie: zniszczone miasta,
folwarki i wsie, zrujnowana gospodarka, zburzone zabytki, rozkradzione dzieła sztuki. Szczególnie nisz-
czycielski był pod tym względem najazd Szwedów. Dopuszczali się oni gwałtów, rabunków i mordów oraz
nakładali na podbitą ludność wysokie kontrybucje, czyli obowiązkowe świadczenia narzucane przez zwy-
cięzcę na pokonane państwo. W wyniku potopu szwedzkiego znacznie spadła liczba ludności chłopskiej,
w niektórych regionach nawet o połowę. W związku ze złą sytuacją na wsi brakowało rąk do pracy na fol-
warkach, a ludziom w wielu regionach doskwierał głód. Szerzyły się choroby i wzrastała śmiertelność.

108

0618_881295_historia_kl6.indd 108 18.06.2019 11:07:57