Page 111 - historia 6

Wojny były główną przyczyną kryzysu gospodarczego w Rzeczypospolitej w XVII wieku, ale nie je-
dyną. W Europie Zachodniej zmniejszyło się wówczas zapotrzebowanie na polskie zboże. Konsekwen-
cją tego było zmniejszenie jego eksportu przez Gdańsk, a co za tym idzie spadek dochodów szlachty.
Aby utrzymać zyski na zadowalającym poziomie, szlachta zwiększała produkcję w folwarkach. Nie czy-
niła jednak tego przez poprawę wydajności pracy, ale głównie przez podnoszenie wymiaru pańszczyzny
i zwiększanie chłopskich obciążeń. Uwidoczniły się przy tym negatywne cechy gospodarki folwarczno-
-pańszczyźnianej: niska wydajność i zapóźnienie techniczne.

Kryzys gospodarczy w największym stopniu dotknął małe miasta. Ich mieszkańcy nie byli w stanie utrzymać się z handlu
i przemysłu, ponieważ wskutek wojen lokalny rynek jeszcze bardziej się skurczył. Aby zdobyć środki do życia, wielu mieszczan
przeniosło się na wieś i zaczęło uprawiać rolę. Miedzioryt z XVII wieku ukazuje Szwedów pod Pułtuskiem.

Wzrost znaczenia magnaterii

Magnaci byli ludźmi bardzo bogatymi, dlatego najszybciej odbudo-
wywali swoje zniszczone posiadłości. Gorzej pod tym względem wio-
dło się średniej szlachcie. Nierzadko traciła ona w wyniku wojen cały
dorobek życia. W tej sytuacji wielu zubożałych szlachciców udawa-
ło się pod opiekę magnatów, którzy przekazywali im ziemię w dzier-
żawę. W zamian obdarowani głosowali na sejmikach zgodnie z wolą
swoich opiekunów, a więc stawali się klientami magnatów.
Za sprawą klientów magnaci zyskali znaczny wpływ na decyzje
sejmów. Szlachta danej ziemi uchwalała bowiem na sejmiku instruk-
cje poselskie. Dokumenty te otrzymywali następnie posłowie wybra-
ni przez sejmik na sejm walny. W instrukcjach zwykle zamieszczano Klientami magnatów zostawali
zalecenia, w jaki sposób poseł ma głosować na sejmie w konkret- najczęściej przedstawiciele
nych sprawach. Ich treść często układano po myśli magnatów, którzy zubożałej szlachty i szlachty
uzyskiwali w ten sposób wpływ na politykę państwa. Rządy takiej gołoty. Przedstawia ich szkic
niewielkiej, uprzywilejowanej grupy obywateli to oligarchia – od po- Magnat i jego klienci
łowy XVII wieku do połowy XVIII wieku Rzeczpospolita była więc XVIII-wiecznego malarza
oligarchią magnacką. i rysownika Jana Piotra Norblina.

109

0618_881295_historia_kl6.indd 109 18.06.2019 11:07:58