Page 48 - historia 6
P. 48
2.2 W kraju szlachty
wiek ŚREDNIOWIECZE NOWOŻYTNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ
XIV XV XVI XVII XVIII XIX XX XXI
1496 rok – wprowadzenie 1518 rok – uzyskanie przez szlachtę
zakazu nabywania ziemi wyłącznego prawa do sądzenia chłopów
przez mieszczan w swych majątkach
Podejmij temat z Na podstawie informacji zdobytych w klasie piątej przypomnij
prawa i obowiązki szlachty w Polsce.
Szlachta – stan obywateli
W czasach Jagiellonów szlachta stanowiła około sześciu procent
ludności Polski i Litwy. Była to grupa znacznie mniej liczna od miesz-
czan i chłopów. A jednak to przedstawiciele szlachty mieli decydu-
jący wpływ na rządy. Jako obywatele korzystali z praw politycznych,
które nie przysługiwały pozostałym mieszkańcom. Tylko szlachta
mogła zasiadać w sejmie walnym. Od końca XIV wieku wyłącz-
nym prawem tego stanu była elekcja monarchy, czyli wybór króla.
Oprócz praw politycznych szlachta miała prawa osobiste. Jednym
Najważniejszym obowiązkiem z najważniejszych była nietykalność osobista – żaden szlachcic
szlachty była obrona kraju. nie mógł być więziony bez wyroku sądowego. Był to niezmiernie
W razie zagrożenia obywatele ważny przywilej, gdyż chronił przed ewentualną zemstą ze strony
ze stanu szlacheckiego brali króla, gdyby ten chciał kogoś z tego stanu bezpodstawnie ukarać
udział w pospolitym ruszeniu. za nieposłuszeństwo. Takie prawo dawało szlachcie dużą swobodę
Na zdjęciu: rekonstrukcja
bitwy stoczonej ze Szwedami w prowadzeniu działalności politycznej.
pod Tykocinem w 1656 roku. Obowiązkiem szlachty było płacenie podatków, jednak i pod tym
W tej XVII-wiecznej potyczce względem była ona szczególnie uprzywilejowana. W wiekach XIV–
wzięło udział pospolite ruszenie XVI stan ten uzyskał od władców zmniejszenie wysokości podatków
z ziem: łomżyńskiej, wiskiej oraz zwolnienie z części ceł. Ważnym przywilejem było również
i podlaskiej. otrzymanie od monarchy gwarancji nienakładania nowych podat-
ków bez zgody sejmu.
Szlachta broniła tak zwanej złotej wolności, czyli posiadanych
praw, swobód i przywilejów. Wszelkie próby wzmocnienia władzy kró-
lewskiej traktowała jako zagrożenie dla swojej pozycji. W imię obrony
własnych interesów oraz dla osiągnięcia doraźnych celów przedsta-
wiciele tej grupy organizowali związki nazywane konfederacjami.
Rokosz – zbrojne wystąpienie Miały one osobne władze i często skupiały szlachtę z kilku województw
szlachty przeciwko królowi. lub ziem. Szczególnym rodzajem konfederacji był rokosz.
46
0618_881295_historia_kl6.indd 46 18.06.2019 11:06:12
