Page 124 - historia 7

Polska literatura i sztuka przełomu wieków

Dążenie do niepodległości pozostało głównym tematem polskiej literatury
i sztuki na przełomie wieków XIX i XX. Pisarze pozytywistyczni dokonali
oceny powstania styczniowego. Krytykowali walkę zbrojną. Opowiadali się
za pracą organiczną i pracą u podstaw. Popierali reformy demokratyczne.
Pragnęli przyznania równych praw kobietom i Żydom. Dzieła pozytywistów
często miały charakter dydaktyczny. Twórcy upowszechniali w nich założe-
nia swej epoki. Wierzyli, że w ten sposób zapoczątkują ważne przemiany.
Miały się one przyczynić do poprawy położenia Polaków oraz zmniejszenia
rozmiarów biedy i nieprawości. Do wybitnych utworów tego czasu należą po-
wieści Bolesława Prusa (np. Lalka, Emancypantki) czy Elizy Orzeszkowej
(np. Nad Niemnem).
Osobne miejsce zajmuje twórczość Henryka Sienkiewicza. Jest on mię-
dzy innymi autorem Trylogii – cyklu, który tworzą trzy powieści historyczne:
Ogniem i mieczem, Potop, Pan Wołodyjowski. Utwory te powstawały „ku pokrzepie-
niu serc”. Opowiadały o czasach największej chwały polskiego oręża w XVII w.
i dodawały otuchy zniewolonym rodakom. Podobną rolę odgrywała twórczość
malarska Jana Matejki (np. obrazy Bitwa pod Grunwaldem, Sobieski pod Wiedniem).
U schyłku XIX w. na ziemiach polskich rozpoczął się modernizm, inaczej
Młoda Polska. Za datę końcową tej epoki w literaturze i sztuce przyjmuje się
rok 1918. Moderniści zwrócili się ku mistyce i duchowości oraz odrzucili po-
Stanisław Wyspiański, uczeń zytywistyczny dydaktyzm. Głosili hasło „sztuka dla sztuki”. Uważali, że twór-
Jana Matejki, był niezwykle
wszechstronnym artystą. Malował czość artystów powinna realizować wyłącznie zadania estetyczne, a nie uczyć,
obrazy, pisał dramaty, a nawet wychowywać czy działać w służbie państwa, narodu lub religii. Z czasem jed-
projektował meble. Jednym nak moderniści zaczęli podejmować też problematykę społeczną i niepodle-
z jego najwspanialszych dzieł głościową. Powstały wówczas takie utwory jak: dramat Wesele Stanisława
jest witraż Bóg Ojciec, który można
obejrzeć w krakowskiej bazylice Wyspiańskiego oraz powieści Chłopi Władysława Reymonta i Ludzie
św. Franciszka z Asyżu. bezdomni Stefana Żeromskiego.

Ciekawe!
Henryk Sienkiewicz i Władysław Rey-
mont to pierwsi polscy laureaci Literac-
kiej Nagrody Nobla. Sienkiewicz został W dramacie Wesele Stanisław Wyspiański ukazał gorzki obraz polskiego
uhonorowany nagrodą w 1905 r. za ca- społeczeństwa, obnażył jego bierność i wewnętrzne konflikty. Symbolem marazmu
łokształt twórczości. Reymont zaś otrzy- i niezdolności Polaków do czynu jest chocholi taniec. Powyżej: kadr z filmu Wesele
mał ją w 1924 r. za powieść Chłopi. w reżyserii Andrzeja Wajdy z 1972 r.

122

02.06.2020 10:22:40
0602_881435_historia_kl7_DRUK.indd 122 02.06.2020 10:22:40
0602_881435_historia_kl7_DRUK.indd 122