Page 199 - historia 8

W liryce zaznaczyła się także religijna poezja księdza Jana Twardowskiego (Znaki ufności). Literackim idolem
młodych ludzi był Edward Stachura (Siekierezada). Rozwijała się także myśl filozoficzna i społeczna. W tej dziedzinie
zaznaczyli się kardynał Karol Wojtyła oraz ksiądz Józef Tischner [czyt. tiszner]. Ceniono koncepcje filozoficzne
Leszka Kołakowskiego, Władysława Tatarkiewicza, Romana Ingardena i dominikanina Józefa Marii Bocheńskiego.
Wraz z powstaniem Solidarności nastąpiło ożywienie literackie. Powstały nowe wydawnictwa drugiego obiegu.
W lokalnych siedzibach komisji zakładowych związku można było wypożyczyć lub kupić zakazane dotąd książki.
Od stanu wojennego najwybitniejsze utwory były publikowane w drugim obiegu lub na emigracji.

Kultura na emigracji
Do spopularyzowania niezależnej polskiej kultury w kraju i na świecie przy-
czynił się Instytut Literacki w Paryżu. Utworzył go w 1946 r. Jerzy Giedroyć.
Instytut wydawał miesięcznik polityczno-kulturalny „Kultura”. Dla polskich
intelektualistów stał się on forum swobodnej wymiany poglądów na temat sy-
tuacji w kraju. Przez cały okres PRL na łamach czasopisma publikowali naj-
wybitniejsi twórcy emigracyjni i niektórzy pisarze krajowi. W serii Biblioteka
„Kultury” i poza nią ukazywały się zakazane przez władze dzieła. Przemyca-
no je potem do Polski. Utwory te kształtowały postawy polskiej inteligencji
i były punktem odniesienia w dyskusjach na temat problemów epoki.
Oprócz Instytutu Literackiego w Paryżu ważną rolę kulturotwórczą od-
grywał ośrodek emigracyjny w Londynie. Ukazywał się tu między innymi ty-
godnik polityczno-kulturalny Wiadomości. Współpracowali z nim Mieczysław
Grydzewski, Ferdynand Goetel, Marian Hemar i Józef Mackiewicz. Swoją „Kultura” i przykładowe książki
siedzibę w Londynie miały też instytucje wydawnicze: Katolicki Ośrodek wydane przez Instytut Literacki:
Wydawniczy „Veritas” [czyt. weritas] i Polska Fundacja Kulturalna. W Mo- Zniewolony umysł Czesława
Miłosza, Trans-Atlantyk Witolda
nachium funkcjonowała Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa, która nada- Gombrowicza i Rok 1984
wała audycje o tematyce politycznej, gospodarczej i kulturalnej. George'a Orwella

Teatr i kabaret
Równie silnie jak literatura na społeczeństwo oddziaływał teatr. Szeroką dys-
kusję wywołały inscenizacje Kartoteki Tadeusza Różewicza czy Tanga Sławomi-
ra Mrożka. Jednym z ważniejszych wydarzeń lat 60. XX w. było wystawienie
Dziadów Adama Mickiewicza w reżyserii Kazimierza Dejmka. Wielkim uzna-
niem cieszył się awangardowy Teatr Laboratorium we Wrocławiu. Działał
on pod kierunkiem Jerzego Grotowskiego. Wybitnym przedstawicielem te-
atru eksperymentalnego był Tadeusz Kantor. Zasłynął oryginalnymi sceno-
grafiami, do których wznoszenia używał między innymi zużyte przedmioty.
Światowy rozgłos przyniosły mu happeningi [czyt. hepeningi] organizo- Happening – spektakl z elementami
wane na ulicach miast (np. Krakowa). Niezależnie od teatrów publicznych improwizacji, często także ze
działały teatry studenckie. Rozwijał się kabaret literacko-artystyczny. współudziałem publiczności.
Za pośrednictwem aluzji przemycał on treści niewygodne dla władz. Do naj-
popularniejszych należały krakowska Piwnica pod Baranami (Piotr Skrzynec-
ki, Leszek Długosz), warszawski Studencki Teatr Satyryków (Andrzej Jarecki,
Agnieszka Osiecka) i kabaret Dudek (Stanisław Tym, Edward Dziewoński).

197