Page 198 - historia 8
P. 198
5.6 Kultura w czasach PRL
NOWOŻYTNOŚĆ WSPÓŁCZESNOŚĆ
XX XXI
wieki
1956 r. – narodziny polskiej 1980 r. – Czesław Miłosz laureatem
szkoły fi lmowej Literackiej Nagrody Nobla
Podejmij temat z Przypomnij cechy socrealizmu. Podaj jego przykłady.
Życie literackie w Polsce
W pierwszych latach po wojnie w literaturze mocno zaznaczyły się motywy
wojny i okupacji. Do ważniejszych autorów, którzy opisywali hitlerowski sys-
tem zagłady, należeli Zofia Nałkowska (Medaliony) i Tadeusz Borowski (Poże-
gnanie z Marią). Problem kolaboracji poruszył zaś Stanisław Rembek (Wyrok
na Franciszka Kłosa). W 1949 r. władze narzuciły twórcom realizm socjalistycz-
ny. W propagandową działalność na rzecz ustroju zaangażowało się wielu
Wielkim osiągnięciem polskiej literatów, m.in. Jerzy Andrzejewski, Władysław Broniewski i Julian Tuwim.
literatury było przyznanie w 1980 r.
Literackiej Nagrody Nobla Na fali odwilży w połowie lat 50. XX w. nastąpił odwrót od socrealizmu.
Czesławowi Miłoszowi. Dopiero Zadebiutowali wówczas Miron Białoszewski i Zbigniew Herbert. Szczególną
po tym fakcie jego utwory mogły rolę odgrywały utwory Czesława Miłosza – od 1951 r. tworzącego na emigra-
ukazywać się w kraju. Podlegały cji. Literackim odkryciem dekady była Wisława Szymborska. Do cenionych
jednak cenzurze. Na zdjęciu:
Czesław Miłosz (po lewej) odbiera prozaików należeli Jerzy Andrzejewski, Marek Hłasko, Tadeusz Konwicki
nagrodę z rąk króla Szwecji i Leopold Tyrmand. Wielką popularność zdobyła powieść Bolesław Chrobry
Karola XVI Gustawa. Antoniego Gołubiewa. Cenione powieści religijne tworzyli: Jan Dobraczyń-
ski, Roman Brandstaetter [czyt. brandszteter] i Zofia Kossak-Szczucka.
Pod koniec lat 50. Władysław Gomułka znów zaczął ograniczać swobody
kulturalne. Ingerencje cenzury w teksty stawały się coraz częstsze. Zakazano
wydawania dzieł tych pisarzy, których twórczość uznano za antysocjalistyczną.
Dotyczyło to między innymi Witolda Gombrowicza, Czesława Miłosza i Gu-
stawa Herlinga-Grudzińskiego. Pomimo narzucanych ograniczeń w sferze wol-
ności słowa w latach 60. XX w. powstało wiele znakomitych utworów. Dużym
uznaniem cieszyły się zwłaszcza eseje historyczne Pawła Jasienicy (m.in. Polska
Nowa Fala – formacja poetycka
młodego pokolenia, która powstała Piastów), Stanisława Mackiewicza „Cata” (Stanisław August) i utwory czołowego
w reakcji na wydarzenia 1968 r. przedstawiciela literatury fantastycznej – Stanisława Lema (m.in. Solaris).
Jej przedstawiciele krytykowali W czasach Gierka presja na autorów zmalała, choć twórczość artystycz-
prymitywizm kultury masowej, język na nadal nie była wolna od ingerencji cenzury. W poezji do głosu doszli re-
propagandy i brak swobody twórczej. prezentanci Nowej Fali, m.in. Stanisław Barańczak. Ich dzieła wydawano
Buntowali się przeciwko formom
literackim, a także językowym, które na emigracji lub w drugim obiegu, który zaczął się rozwijać w drugiej połowie
obowiązywały w oficjalnym przekazie lat 70. XX w. Jedno z najwybitniejszych dokonań literackich dekady stanowi
kultury PRL. tom poezji Pan Cogito autorstwa Zbigniewa Herberta.
196
