Page 80 - polski 8 cz2

biegłość w zawodzie, zespół umiejętności – realizuje się dzisiaj w rozmaitych
odmianach. Wszystkie mają jednak w tradycji europejskiej wspólne źródło:
obrzędy kultowe w starożytnej Grecji, gdzie aktorstwo cieszyło się powszech-
ną akceptacją. W starożytnym Rzymie sztuka aktorska uległa zdegradowaniu
(aktorami byli niewolnicy). [...]
Pogarda dla zawodu aktorskiego przetrwała wieki. Wzrost pozycji spo-
łecznej aktorów nastąpił w wieku XVI (wtedy też we Włoszech na scenie
pojawiły się kobiety, dotąd występujące sporadycznie). Mimo to jeszcze Mo-
3
3 Molier (1622–1673) – najwybitniejszy ko- lierowi odmówiono pogrzebu kościelnego (1673 r.). W czasach nowożytnych
mediopisarz francuski (autor m.in. Świę- zarówno pozycja aktora, jak i jego sztuka ustaliły swój zawodowy charakter
toszka i Skąpca), a także aktor i dyrektor i zyskały na znaczeniu. W wieku XIX sztuka aktorska otoczona została po-
teatru
wszechnym zainteresowaniem i podziwem, co wyraziło się w zjawisku gwiaz-
4
4 Helena Modrzejewska (1840–1909) – dorstwa (w Polsce np. Helena Modrzejewska ). Stopniowo rozszerzał się też
uznawana za największą polską aktor- pogląd uznający aktora za samodzielnego twórcę (a nie odtwórcę literatury).
kę XIX w.; występowała także w Stanach W wieku XX sztuka aktorska umocniła swoją pozycję społeczną, rozszerzyła
Zjednoczonych; zagrała ok. 260 ról
zasięg oddziaływania o środki masowego rozpowszechniania (film, telewizja,
wideo, także radio). Gwiazdę, która budziła uwielbienie, zastąpił idol – ktoś,
kogo widz podziwia i naśladuje także jako wzór osobowy w życiu prywatnym.
[...] W dziejach sztuki aktorskiej zaznaczyły się dwie podstawowe odmiany
tworzenia postaci scenicznej: 1. zachowania scenicznego wywodzącego się
5
5 zrytualizowany – tu: polegający na z obrzędów kultowych, zrytualizowanego ; 2. zachowania czerpiącego wzory
używaniu ustalonych i powtarzalnych bezpośrednio z życia. [...] Nowy rozdział w dziejach sztuki aktorskiej otwo-
w danej sytuacji środków wyrazu rzył Konstanty Stanisławski , wprowadzając psychologiczną analizę roli (tzw.
6
6 Konstanty Stanisławski (1863–1938) – przeżywanie). [...]
rosyjski aktor, reżyser i teoretyk teatru;
słynna „metoda Stanisławskiego” to styl Barbara Osterloff
gry aktorskiej polegający na dokładnej
analizie psychiki granej postaci oraz na Reżyser – osoba wykonująca ogół czynności związanych z przygotowa-
autentycznym (realistycznym) przeży- niem przedstawienia, posiadająca odpowiednie wykształcenie, umiejętności,
waniu jej stanów wewnętrznych wiedzę i talent; autor przedstawienia. Reżyser może być stały (etatowy) lub
gościnny (zaproszony przez dyrekcję teatru do realizacji konkretnej sztuki).
Reżyser wybiera sztukę do grania (lub przyjmuje propozycję teatru), przygo-
7
7 scenograf – osoba odpowiadająca za towuje egzemplarz, dobiera współpracowników (scenografa , kompozytora)
przygotowanie plastycznej oprawy wi- i ustala z dyrekcją obsadę. Opracowuje koncepcję przedstawienia i stara się ją
dowiska lub filmu (dekoracje, kostiumy zrealizować w czasie prób z aktorami. Do pomocy ma kierownika literackie-
i rekwizyty, a nawet oświetlenie)
go, asystenta oraz inne osoby pracujące w teatrze. Funkcja reżysera istniała
w teatrze od samych jego początków, choć jej nazwa i zakres działań były róż-
ne w różnych epokach. W teatrze starożytnej Grecji twórcą przedstawienia
(i aktorem) był sam autor; jako ten, który uczy i instruuje, zwany był didaska-
losem. [...] W starożytnym Rzymie w funkcji reżysera występował przedsię-
biorca teatralny. Z późnego średniowiecza zachowała się miniatura, na któ-
rej wyraźnie widać reżysera z egzemplarzem sztuki i pałeczką-wskazówką
8
8 Jean Buchet – czyt. żan busze w ręku. Pierwszy znany z nazwiska reżyser, Jean Buchet (XV w.), zwany był
„mistrzem gry”, a w dawnej Polsce określano kierownika przedstawienia jako

78