Page 183 - wos 8

Organy kontroli i ochrony prawa

Ważną rolę w wypełnianiu zasady państwa prawa odgrywają konstytucyjne
organy kontroli i ochrony prawa, takie jak:
• Najwyższa Izba Kontroli (NIK) – kontroluje działalność organów władzy
publicznej oraz wydatkowanie środków publicznych,
• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT) – kontroluje przestrzega-
nie zasad wolności słowa, prawa obywateli do informacji oraz interesu KRRiT udziela między innymi
publicznego w radiofonii i telewizji, koncesji (zezwolenia) na nadawanie
• Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Praw Dziecka. sygnału telewizyjnego i radiowego.

W skrócie

Władzę sadowniczą w Polsce sprawują niezależne od innych władz sądy i trybunały.
Przedstawiciele władzy sądowniczej, czyli sędziowie sądów i trybunałów, są w swoich decyzjach niezawiśli,
gwarantują im to immunitet sędziowski oraz nieusuwalność z urzędu.

Wymiar sprawiedliwości w Polsce sprawowany jest przez sądy, które można podzielić na: powszechne i wojskowe –
podlegające Sądowi Najwyższemu, oraz administracyjne – podlegające Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

Ważną zasadą działania wymiaru sprawiedliwości jest dwuinstancyjność, zgodnie z którą od wyroku można się
odwołać do sądu wyższej instancji.
Trybunał Konstytucyjny przede wszystkim bada zgodność aktów prawnych z konstytucją, natomiast Trybunał Stanu
rozpatruje sprawy związane ze złamaniem konstytucji lub ustaw przez najwyższych urzędników państwowych,
np. prezydenta.

Czy już umiesz?

1 Wymień rodzaje sądów funkcjonujących w Polsce.
2 Wyjaśnij, co oznacza, że sędziowie w Polsce są niezawiśli.

3 Powiedz, do jakiej zasady działania sądów odnoszą się opisane niżej sytuacje.
a) Sędzia wydał wyrok kończący rozprawę – jak zawsze w imieniu Rzeczypospolitej.
b) Sąd upomniał publiczność znajdującą się na sali rozpraw, gdyż ta zachowywała się zbyt głośno.
c) Skazany decyzją sądu rejonowego postanowił złożyć apelację od wyroku do sądu okręgowego.
d) Skład sędziowski w sprawie rozpatrywanej przed sądem okręgowym udał się na naradę.

4 Wejdź na stronę internetową odpowiedniego dla twojego miejsca zamieszkania sądu rejonowego i wymień
wydziały tego sądu oraz przykładowe sprawy, w jakich ten sąd orzeka.

5 Wyjaśnij, czym się zajmują Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu.

6 Zinterpretuj podane łacińskie sentencje prawne, aktualne także we współczesnej Polsce.
z Nieznajomość prawa szkodzi – łac. Ignorantia iuris (czyt. juris) nocet.
z Prawo nie działa wstecz – łac. Lex (czyt. leks) retro non agit.

181