Page 134 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Pamiętasz, że jeśli zwiększenie jednej wielkości ileś razy powoduje zwięk-
szenie się drugiej wielkości tyle samo razy, to mówimy, że te wielkości są do
siebie wprost proporcjonalne. Tak zachowują się względem siebie droga i czas
w badanym przez nas ruchu. Możemy więc stwierdzić, że:

droga przebyta przez ciało w ruchu jednostajnym prostoliniowym
jest wprost proporcjonalna do czasu jego trwania.

s (cm) Wykres zależności drogi od czasu w ruchu jednostajnym
55 prostoliniowym
45 Bardzo wygodnym sposobem zilustrowania zależności między dwiema wiel-
33 kościami jest wykres. Sporządzimy więc wykres zależności drogi przebytej od
22 czasu trwania ruchu w układzie współrzędnych. W tym celu na osi pozio-
11 mej (x) zaznacz czas t, a na osi pionowej (y) – drogę s przebytą przez wózek
0 na torze powietrznym.
1 2 3 4 5 t (s)
Na tak przygotowany układ współrzędnych nanieś punkty o współrzędnych
5.8 Wykres zależności drogi od przedstawionych w tabeli doświadczenia (0, 0), (1, 11), (2, 22), (3, 33), (4, 44),
czasu
(5, 55). Następnie połącz te punkty linią prostą (il. 5.8).
Wykresem zależności drogi od czasu s(t) w ruchu prostolinio-
wym jednostajnym jest półprosta wychodząca z początku układu
Jeśli punktów nie można połączyć współrzędnych i nachylona pod kątem ostrym do osi czasu. Z wy-
linią prostą, to rysujemy prostą, która kresu zależności drogi od czasu s(t) możemy odczytać, jaką drogę przebywa
przechodzi jak najbliżej wszystkich ciało w jednostce czasu, a jaką – po upływie czasu t.
punktów. Nie rysujemy łamanej od
punktu do punktu. Najczęściej tak się
zdarza, gdy pomiary obarczone są dużą Przykład 23.
niepewnością pomiarową.
Rysunek ilustruje wykresy zależności drogi od czasu dla dwóch ptaków
– gołębia pocztowego i orła.

Na podstawie tych wykresów wnioskujemy, że:
• większy kąt nachylenia do osi
czasu ma wykres sporządzony
dla orła,
• orzeł w ciągu 1 s pokonał dro- s (m)
gę 20 m, a gołąb 10 m, 40
Ciekawe!
• skoro orzeł w 1 s pokonał 30 orzeł
Reguła Naismitha – stosowana przez 20 m, to w 2 s dwa razy tyle,
turystów podczas wędrówek – pozwala czyli 40 m,
oszacować czas potrzebny na pokona- 20
nie określonej trasy. Stosując ją, przyj- • droga przebyta przez orła jest gołąb
muje się 1 godzinę na pokonanie każ- dwa razy dłuższa od drogi 10
dych 5 km trasy, a następnie dodaje po przebytej przez gołębia w tym
1 godzinie na każde 600 m wzniesienia, samym czasie. 0 1 2 t (s)
które musi się pokonać.

132