Page 168 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Doświadczenie 42.

Obserwujemy oddziaływania oraz skutki statyczne i dynamiczne tych oddziaływań
Niezbędne przedmioty: deskorolka

Wykonanie:
Wykonaj doświadczenie z kolegami.
• Jeden uczeń staje na deskorolce. Przyjrzyj się odkształceniu deskorolki.
• Podaj koledze ciężki plecak i zaobserwuj, czy zmieniło się odkształcenie deskorolki.
• Poproś stojącego z plecakiem na deskorolce kolegę, aby rzucił plecak do innego ucznia. Obserwuj, co się dzieje.
• Niech uczeń stojący na deskorolce odepchnie się nogą i postara się w trakcie ruchu zabrać plecak od kolegi. Obserwuj,
co tym razem się dzieje.

Obserwacje i wnioski:
• Obciążona deskorolka odkształca się. Im większe obciążenie, tym odkształcenie jest większe. Uczeń oddziałuje na
deskorolkę (odkształca ją), a deskorolka na ucznia – utrzymuje go nad podłogą.
• Uczeń oddziałuje z plecakiem. Jest to oddziaływanie bezpośrednie. Skutek tego oddziaływania jest dynamiczny. Rzucony
plecak porusza się w jedną stronę, a chłopiec na deskorolce – w drugą stronę.
• Uczeń oddziałuje z podłogą. Oddziaływanie jest bezpośrednie, a skutek tego oddziaływania dynamiczny, gdyż uczeń na
deskorolce zaczyna się poruszać.
• W trakcie jazdy na deskorolce chłopiec oddziałuje z plecakiem bezpośrednio (skutek statyczny – np. zmienia się jego
kształt) i razem z plecakiem na deskorolkę – skutek tego oddziaływania jest dynamiczny, gdyż zmienia się wartość
prędkości chłopca wraz z deskorolką.

Siły składowe i wypadkowa sił
Na ogół na ciała działa więcej niż jedna siła. Np. gdy kopniemy piłkę, musimy
brać pod uwagę działanie siły grawitacji, siły związanej z ruchem w powietrzu
(oporów powietrza) i siły wiatru. Skutek działania tych wszystkich sił jest jed-
nak jeden – piłka spada na ziemię.
Z podobną sytuacją spotkałeś się przy analizowaniu sił działających na
ciało zanurzone w wodzie, na które (jak pamiętasz) działała siła ciężkości oraz
pochodząca od cieczy siła wyporu. Skutek działania tych sił był różny w za-
6.7 Piłka spada na ziemię
w rezultacie działania na nią leżności od tego, która z sił była większa.
różnych sił Zasygnalizowaliśmy również, że działanie kilku sił można zastąpić działa-
niem jednej siły.

Siłę, która zastępuje działanie na ciało dwu lub więcej sił,
nazywamy siłą wypadkową.

Siły zastępowane siłą wypadkową nazywamy siłami składowymi,
a czynność polegającą na znajdowaniu wypadkowej – składaniem sił. Zba-
damy teraz siłę wypadkową.

166