Page 174 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Określenie „nie działają żadne siły” dotyczy sił zewnętrznych w stosun-
ku do oddziałujących wzajemnie ciał zwanych układem ciał. Siły, którymi
Rozpatrując bezwładność ciał, czasami oddziałują wzajemnie (w wybranym przez nas układzie) ciała tworzące układ,
mówimy o masie, używając określenia: nazwiemy siłami wewnętrznymi. W naszych przykładach układem ciał
masa bezwładna. Biorąc pod uwagę jest kufer i stół oraz spadochroniarz i otaczające go powietrze.
przyciąganie grawitacyjne, mówimy
z kolei o masie grawitacyjnej. Obie Bezwładność
masy są sobie równe, o czym dowiesz Na postawie pierwszej zasady dynamiki należy wnioskować, że jeśli ciało
się więcej w szkole średniej. w momencie równoważenia się sił spoczywało, to nadal będzie spoczywać,
a jeśli w tym momencie się poruszało, to nadal będzie się poruszać ruchem
jednostajnym prostoliniowym. Czyli prędkość ciała nie ulega zmianie – jest
zachowana. Tę skłonność ciała do zachowywania stanu spoczynku lub ru-
Ciekawe! chu jednostajnego po linii prostej, gdy nie działają na nie żadne siły (lub siły
równoważą się), nazywamy często bezwładnością ciała (lub inercją). Stąd
pierwszą zasadę dynamiki nazywamy również zasadą bezwładności. Cia-
ło tym trudniej jest wprawić w ruch lub zatrzymać, im większą ma masę.
Mówimy, że ciało o większej masie ma większą bezwładność. Zatem masa
ciała jest miarą jego bezwładności.

Obserwacja bezwładności ciał
Występowanie bezwładności ciał potwierdzone jest wieloma przykładami
z codziennego życia. Gdy ruszamy samochodem z miejsca, odczuwamy wci-
skanie w fotel. W czasie hamowania samochodu nasze ciało przesuwa się da-
lej do przodu, ponieważ siła hamująca działa na samochód, a nie na pasażera
(stąd obowiązek zakładania pasów bezpieczeństwa) (il. 6.9). Bezwładność ciał
wykorzystujemy, nabijając metalową część młotka (obuch) na trzonek. Ude-
rzając czymś w drewniany trzonek, łatwiej wprawimy go w ruch, niż uderza-
jąc w metalowy obuch, który ma większą masę, a więc większą bezwładność.
Isaac Newton (1642–1727) to słynny
angielski fizyk, astronom i matematyk. Zamiast uderzania możemy obuch nabijać, zatrzymując koniec trzonka np.
Odkrył prawo powszechnego ciążenia, uderzeniem w stół (il. 6.10). Duża bezwładność obucha powoduje, że nasuwa
jest twórcą zasad dynamiki. Zauważył, się on na drewniany trzonek młotka.
że światło białe jest mieszaniną różnych O bezwładności ciał musimy pamiętać przy załadunku towarów na samo-
barw. Opracował teorię ruchu planet chody, platformy, naczepy. Źle ułożone ładunki, wystające i nieprzymocowa-
i księżyców. Już za życia cieszył się sła- ne, mogą być przyczyną groźnych wypadków. Przy nagłej zmianie prędkości
wą największego uczonego swych cza-
sów. Ukazanie się w 1687 roku epoko- będą się dalej poruszać i wyrządzać szkody.
wego dzieła Newtona pt. Philosophiae
Naturalis Principia Mathematica (czytaj
filozofia (...) princ-ipia matematika) było
przełomowym momentem w historii
mechaniki. W pracy tej (napisanej po
łacinie) Newton wprowadził pojęcia:
czasu bezwzględnego, który upływa
z natury rzeczy jednostajnie; przestrzeni
bezwzględnej, nieograniczonej i nie-
skończonej; masy; przyspieszenia; siły 6.9 Zachowanie się ciała człowieka 6.10 Nabijanie metalowej części
i energii kinetycznej. podczas wypadku samochodowego młotka na trzonek przez uderzenie w stół

172