Page 64 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Czy tylko woda zmienia stan skupienia?
Inne substancje występujące w przyrodzie, podobnie jak woda, również mogą
istnieć w trzech stanach skupienia i, w zależności od warunków zewnętrz-
nych, między innymi temperatury, zmieniać swój stan skupienia. Np. azot,

Wrzenie to gwałtowne parowanie często wykorzystywany w doświadczeniach pokazowych, wrze w tempera-
cieczy w całej objętości. Zachodzi turze – 195,8°C (il. 3.7 A.), poniżej tej temperatury jest cieczą (ciekły azot, il.
w ściśle określonej temperaturze, 3.7 B.), a w normalnych warunkach gazem – składnikiem powietrza, którym
zależnej od ciśnienia nad cieczą oddychamy. Żelazo, z którym stykasz się na co dzień, jest ciałem stałym, ale
(więcej o ciśnieniu dowiesz się później). w hutach może być cieczą po stopieniu w temperaturze 1535°C. Z kolei rtęć,
Podczas wrzenia pęcherzyki pary
powstają w całej objętości cieczy. wykorzystywana w termometrach laboratoryjnych, w temperaturze pokojo-
wej jest cieczą, a krzepnie – staje się ciałem stałym – w temperaturze –39°C.
Topnienie i krzepnięcie zachodzą w tej samej, stałej i charaktery-
stycznej dla każdej substancji, temperaturze. Powyżej temperatury
5000°C prawie wszystkie substancje są w stanie gazowym.

A. B.

3.7 A. Azot w temperaturze wrzenia, B. Pojemnik z ciekłym azotem

Co się dzieje z objętością ciała przy zmianie stanu skupienia?
Zapewne słyszałeś, że rury wodociągowe lub szklane naczynia z wodą mogą
Większość substancji zmniejsza pękać na mrozie. Dzieje się tak, ponieważ woda, zamarzając (krzepnąc), zwięk-
swoją objętość podczas krzepnięcia, sza swoją objętość. Możesz się o tym przekonać, wykonując w domu proste
a zwiększa ją podczas topnienia. doświadczenie. Wlej do małej plastikowej butelki lub do kubka wodę, zaznacz
mazakiem jej poziom i schowaj naczynie na kilka godzin do zamrażarki. Po
wyjęciu naczynia zobaczysz, że objętość lodu jest większa od objętości
wody. Spróbuj również zaobserwować, jak zmienia się powierzchnia roz-
topionej stearyny, gdy zgaśnie świeczka. Zauważysz na pewno, że widoczne
Ciekawe!
jest wgłębienie – objętość stearyny po zakrzepnięciu maleje. Tak jak
Z 1 dm wody, która całkowicie przecho-
3
dzi w stan gazowy w otwartym naczyniu, stearyna zachowuje się większość substancji, a woda jest wyjątkiem. Zmiany
można uzyskać ponad 1700 dm pary objętości podczas topnienia i krzepnięcia są niewielkie. Inaczej jest podczas
3
wodnej. parowania – objętość substancji zwiększa się wielokrotnie.

62