Page 125 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

3.5 Pole elektrostatyczne

Podejmij temat O O Dlaczego ciała naelektryzowane oddziałują na siebie na odległość?

Siły i pole elektryczne
tarcza
Jak pamiętasz, między naelektryzowanymi ciałami występują siły wzajemnego
oddziaływania − siły przyciągania lub odpychania. Siły te nazywamy elektrycz-
nymi. Naelektryzowane ciała oddziałują na siebie, nawet w pewnej odległości
od siebie. Przyciąganie drobnych ciał obojętnych przez ciała naelektryzowane
odbywa się również bez konieczności ich stykania. Możemy więc wnioskować, butelka
lejdejska
że siły elektryczne pochodzące od ciał naelektryzowanych działają w przestrze-
ni otaczającej te ciała. Tę przestrzeń nazywamy polem elektrycznym, a ła-
dunki wytwarzające to pole − źródłem pola elektrycznego. Zbadamy pole 3.30 Maszyna elektrostatyczna
elektryczne, którego źródłem są spoczywające naelektryzowane określonym
ładunkiem ciała, wytwarzające wokół siebie pole elektrostatyczne. Nie mo-
żesz go zobaczyć, ale możesz zaobserwować skutki jego działania.
Podczas pracy z maszyną należy
zachować ostrożność i nie dotykać
Maszyna elektrostatyczna
jej metalowych części, gdy nie jest
Przedstawiony na zdjęciu przyrząd pozwala na gromadzenie dużych ła- rozładowana. Podczas zbliżania kulek
dunków elektrycznych obydwu znaków w tzw. butelkach lejdejskich (il. 3.30). maszyny może nastąpić przeskok
W czasie ruchu tarczy, wywołanego ruchem obrotowym korbki, metalowe iskry elektrycznej, która stanowi
zagrożenie dla zdrowia i życia. Po
szczoteczki trą o tarczę. Następuje rozdzielenie ładunków elektrycznych. Ła- każdym doświadczeniu maszynę należy
dunki te gromadzą się nie tylko w butelkach lejdejskich, ale także na biegu- rozładować, doprowadzając za pomocą
nach, którymi są metalowe pręty zakończone z jednej strony kulkami, a z dru- ebonitowych uchwytów do zetknięcia
giej ebonitowymi uchwytami. się jej kulek.

Doświadczenie 34.

Obserwujemy pole wokół naelektryzowanego ciała

Niezbędne przedmioty: kula metalowa wydrążona wewnątrz (konduktor), statyw z podstawą z izolatora, jedwabne nitki
(paski z kalki), plastelina, maszyna elektrostatyczna, przewód, krokodylek, nożyczki, folia aluminiowa

Wykonanie:
• Przymocuj za pomocą plasteliny nitki (paski z kalki) o długości 10–15 cm w różnych miejscach metalowej kuli.
• Połącz konduktor z jednym z biegunów maszyny elektrostatycznej za pomocą krokodylka.
• Naelektryzuj konduktor, a więc i nitki (paski), kręcąc kilka razy korbką maszyny, i obserwuj, co się dzieje.
Obserwacje: Po kilku obrotach maszyny elektrostatycznej nitki podnoszą się i układają promieniście wokół konduktora.

Wniosek: Nitki elektryzują się tym samym ładunkiem, którym elektryzuje się konduktor. Ładunki na nitkach i konduktorze
oddziałują na siebie – odpychają się, co powoduje odchylanie nitek od konduktora. Na ładunki na nitkach
działają siły elektryczne tym mniejsze, im dalej znajduje się ładunek elektryczny.

123