Page 211 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Powstawanie cienia i półcienia

Zapewne bawiłeś się kiedyś w teatrzyk cieni (il. 6.7) albo przynajmniej obser-
wowałeś cienie rzucane przez różne przedmioty. Aby sprawdzić, jak powstaje
cień, i potwierdzić prostoliniowe rozchodzenie się światła, wykonaj w domu
lub w szkole doświadczenie.

6.7 Cień na ścianie

Doświadczenie 48.

Obserwujemy, jak powstają cień i półcień

Niezbędne przedmioty: dwa źródła światła (lampki, latarki, świece), różne nieprzezroczyste przedmioty (np. mała
porcelanowa figurka, flakon, doniczka, jabłko), ekran (ściana)

Wykonanie:
• Zasłoń okna lub wykonaj
doświadczenie, gdy będzie ciemno.
• Między światłem a ekranem (może
być ściana) umieszczaj dowolny
przedmiot (przedmioty) w różnych
odległościach od źródła światła i za
każdym razem obserwuj, co widzisz
na ścianie.
• Oświetl dowolny przedmiot dwoma
źródłami światła i zaobserwuj, co
widzisz na ścianie.

Obserwacje:
• Na ekranie widzimy cień każdego przedmiotu, odpowiadający jego kształtowi. Świadczy to o prostoliniowym
rozchodzeniu się światła. Czasami powstaje obszar ciemny z rozmytymi wokół obszarami, do których częściowo dociera
światło. Najwyraźniejszy obszar nieoświetlony powstaje, gdy oświetlany przedmiot znajduje się blisko ekranu.
• Obszary nieoświetlone lub częściowo nieoświetlone zmieniają wielkość, gdy zmienia się położenie przedmiotu
i źródła światła.
• Gdy przedmiot oświetlony jest dwoma źródłami światła, oprócz obszaru nieoświetlonego widzimy obszar, gdzie docierają
promienie tylko z jednego źródła.

Wnioski:
• Cień jest takim obszarem za nieprzezroczystym przedmiotem, do którego nie dociera światło. Najwyraźniejszy cień
powstaje, gdy oświetlany przedmiot znajduje się blisko ekranu.
• Gdy źródło światła jest duże w porównaniu z przedmiotem albo ciało znajduje się blisko źródła światła, powstają cień
i półcień, a czasami powstaje jedynie półcień, czyli obszar, do którego częściowo dociera światło. Powstawanie cienia
i półcienia zależy od wzajemnego położenia obiektu świecącego i przedmiotu.
• Gdy przedmiot oświetlony jest dwoma źródłami światła, oprócz obszaru cienia, do którego nie docierają promienie,
widzimy obszar, gdzie docierają promienie tylko z jednego źródła – to obszar półcienia.

209