Page 16 - geografia 7

Wpływ zlodowaceń na ukształtowanie powierzchni terenu

Około 2 mln lat temu – w epoce nazywanej plejstocenem – nastąpiły gwał-
towne zmiany klimatu. Obniżyła się średnia temperatura powietrza na kuli
ziemskiej i miało miejsce kilka zlodowaceń. W tym czasie na półkuli północ-

Lądolód – masa lodu o grubości nej utworzył się lądolód, czyli potężny lodowiec o dużej grubości i o bardzo
kilkuset metrów, niekiedy – kilku dużym zasięgu (il. 1.9). Działalność lądolodu i wód lodowcowych wpłynęła na
kilometrów, pokrywająca całkowicie znaczne przekształcenie rzeźby obszarów, które znalazły się w jego zasięgu
jakiś obszar. (m.in. prawie cały teren współczesnej Polski). Środek lądolodu znajdował się
na Półwyspie Skandynawskim, skąd lód przyrastał w kierunku południowym.
Grubość pokrywy lodowej na Półwyspie Skandynawskim przekraczała 2 km,
na terenie Polski dochodziła do 1 km. Masy lodu wykonywały pracę niszczącą
(erozyjną) lub budującą (akumulacyjną). Nasuwający się lądolód przenosił
pochodzące ze Skandynawii skały, które w czasie transportowania kruszyły się
i mieszały. Po stopnieniu lodu na obszarach, na których stacjonował lądolód,
pozostały grube warstwy piasku, żwiru, głazów i gliny. Gliny znajdujące się
w dolnej części lądolodu utworzyły równiny moreny dennej. Na ich po-
wierzchni lądolód pozostawiał liczne głazy narzutowe.

Formy polodowcowe we współczesnej rzeźbie i ich pochodzenie

lądolód
Piętrzony przed czołem
lądolodu materiał utworzył
wzgórza moreny czołowej.
Przed czołem lądolodu
wypływające spod niego
wody utworzyły piaszczyste
równiny zwane sandrami
(równinami sandrowymi).
Porośnięty lasem sandr i rozcinająca
go Rospuda

Pradoliny to szerokie doliny, równoległe do czoła
lądolodu, ukształtowane przez wody odpływające
Morena czołowa i zagłębienie z sandrów. Obecnie są wykorzystywane przez rzeki
bezodpływowe w okolicach Smolnik (np. Pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką płynie m.in. Noteć).

14 2

28.11.2022 21:30:04
1128_883352 _geografia_kl7_LIFT_DRUK.indd 14
1128_883352 _geografia_kl7_LIFT_DRUK.indd 14 28.11.2022 21:30:04