Page 185 - historia 8

O języku komunistycznej nowomowy

Wspólną cechą totalitarnych dyktatur było i jest wykorzystywanie środków
masowego przekazu do manipulowania ludźmi i nastrojami społecznymi.
Nie inaczej było w powojennej Polsce. Propaganda używała swoistego języka
określanego jako nowomowa. Za jego pomocą kreowała rzeczywistość,
która miała być zgodna z założeniami komunistycznej ideologii. Zabiegami
powszechnie stosowanymi w propagandowym przekazie było przemilczanie,
naginanie faktów i kreowanie fałszywej wersji historii.

Pochodzenie terminu nowomowa

Termin nowomowa wywodzi się z powieści Rok 1984 angielskiego pisarza Nasza ojczyzna stanowi
George’a Orwella [czyt. dżordża orłela]. Książka została wydana w 1949 r. niezawodne ogniwo wspólnoty
W PRL była zakazana. Orwell ukazał w niej państwo, którym rządzi socjalistycznej – głównej siły
wszechpotężna Partia. Na jej czele stoi Wielki Brat. Władza opiera się postępu i pokoju w świecie,
na terrorze i całkowitej kontroli obywateli. Manipulacja językiem pozwala
opanować nawet sferę myśli i wartości. W powieści Orwella na przykład źródła nadziei
resort propagandy nosi nazwę Ministerstwa Prawdy. W przestrzeni publicznej całej ludzkości.
powszechnie obecne są hasła typu: wolność to Niewola, ignorancja to Siła.
Praca głównego bohatera polega zaś na „poprawianiu” archiwalnych Źródło: Przemówienie Popularny slogan z okresu propagandy sukcesu
artykułów prasowych, z których wymazuje się fakty niewygodne dla władz. Edwarda Gierka
z 1 maja 1974 r.

Jeden z wielu „spontanicznych” Mały słowniczek nowomowy
wieców załóg robotniczych, Bratnia pomoc – interwencja wojsk
który miał potępiać uczestników
protestów marcowych Układu Warszawskiego w celu Komunistyczna nowomowa:
w 1968 r. W rzeczywistości stłumienia powstania węgierskiego
za organizowanie tego typu akcji i praskiej wiosny. • tworzyła zjawiska za pomocą sloganów,
propagandowych odpowiadały Chuligani, prowokatorzy, warchoły – utartych zwrotów i wyrażeń (np. sojusz
władze. studenci i robotnicy domagający się robotniczo-chłopski, socjalistyczny
swoich praw. postęp), 1. Odszukaj w zamieszczonych materiałach przejawy nowomowy.
Demokracja ludowa – totalitarny ustrój • narzucała wartości i domagała się
komunistyczny. posłuszeństwa wobec władz, . 2. Nowomowa narzucała ocenę poszczególnych zjawisk według schematu
Dywersja ideologiczna – głoszenie • posługiwała się jasnymi i prostymi dobry – zły. Jak myślisz, dlaczego?
komunikatami, które nie miały niczego
innych poglądów niż te, które ma partia. wspólnego z prawdą,
Eskalatorzy konfliktu – opozycja • tworzyła iluzję jedności celów PZPR 3. Przyjrzyj się twarzom i postawom osób utrwalonych na fotografii wiecu
demokratyczna. i Polaków, w 1968 r. Czy robotnicy wyrażają nastrój, który koresponduje z hasłami
Przejściowe trudności gospodarcze – • wykazywała się absurdalną akceptacją zamieszczonymi na transparentach?
permanentny kryzys ekonomiczny. poczynań partii i bezmyślną krytyką
Przerwa w pracy, przestój – strajk przeciwników ustroju, 4. W latach 70. XX w. władze PRL uprawiały propagandę sukcesu. Co oznacza
robotniczy. • wypaczała znaczenie wyrazów ten termin? Odszukaj przykład propagandy sukcesu na zdjęciach.
Służba Bezpieczeństwa – organizacja na potrzeby ideologii. 5. Obejrzyj w internecie fragment „Dziennika Telewizyjnego”. Porównaj jego
powołana w celu represjonowania przekaz ze współczesnym serwisem informacyjnym. Jakie dostrzegasz
społeczeństwa.
Władza ludowa – dyktatura PZPR. podobieństwa i różnice?

183