Page 44 - polski 7 cz 1

Jan Miodek (ur. 1946) – językoznawca, Jan Miodek
profesor, były dyrektor Instytutu Ojczyzna polszczyzna dla uczniów
Filologii Polskiej Uniwersytetu
Wrocławskiego. Znany popularyzator Kawa stała się u nas prawie narodowym napojem i aż dziw bierze, czemu
zasad poprawności językowej, autor
słowników i artykułów prasowych. czynność jej zmielenia przysparza tylu gramatycznych kłopotów. A można
W latach 1987–2007 prowadził mówić o zupełnym wręcz rozchwianiu norm związanych z postaciami cza-
w Telewizji Polskiej program Ojczyzna sownika mleć.
polszczyzna. Od 2009 r. odpowiada Jak go odmieniać w czasie teraźniejszym? Mielę – mielisz – mieli – mielimy
na pytania widzów w programie TVP – mielicie – mielą – proponują niektórzy (inni, wykorzystując formę mielimy,
Polonia – Słownik polsko@polski.
opowiadają dowcip o człowieku, który nie chciał uwierzyć, że w sklepie jest
kawa, bo zobaczył tabliczkę z napisem MIELIMY KAWĘ; na wszelki wypa-
dek wyjaśniam, że w wielu gwarach mielimy to tyle co mieliśmy!).
Słyszy się też mlę, mlesz albo mlę, mlisz.
Tymczasem jedynie poprawne postacie to mielę, mielesz, miele, mielemy, mie-
Norma językowa to zbiór reguł lecie, mielą – taka jak np.: łamię, łamiesz, łamie itd.
poprawnego posługiwania się
językiem polskim (np. używania Jeszcze większa mozaika form panuje w czasie przeszłym. Mleł, mielił, mlił,
wyrazów, tworzenia zdań, wymawiania mieliliśmy, miełliśmy – słyszy się dookoła błędne postacie.
i zapisywania wyrazów). Kto mówi Zapamiętajcie poprawną odmianę: mełłem, mełłeś, mełł, mełliśmy, mełliście,
i pisze zgodnie z normą, ten nie mełli. I tak samo: zmełłem, zmełłeś, zmełł, zmełliśmy, zmełliście, zmełli. A w rodzaju
popełnia błędów językowych i nie żeńskim:(z)mełłam, (z)mełłaś, (z)mełła, (z)mełłyśmy, (z)mełłyście, (z)mełły.
naraża się tym samym na negatywną A jaka jest kawa po zmieleniu? – Mielona, zmielona albo – rzadziej – mełta,
ocenę innych użytkowników języka.
zmełta.
Obecnie wyróżnia się normę
wzorcową (bardzo staranną, Z tymi formami mamy stosunkowo najmniej kłopotów, ale i tak słyszy się
zgodnie z nią mówimy np.: jeść kotlet, nieraz błędne brzmienia melona, zmelona, mleta, zmleta.
nadwerężyć mięśnie, pięć deka Wydawnictwa Radia i Telewizji, Warszawa 1990
masła) i użytkową (dopuszcza ona
mniej staranne formy, np.: jeść kotleta,
nadwyrężyć mięśnie, pięć deko masła). 1. Powiedz, jak należy, zdaniem językoznawcy, odmieniać czasownik mleć.
Błąd językowy to nieuzasadnione
2. Wymień formy niepoprawne pojawiające się w odmianie tego czasownika.
naruszenie obowiązującej w danym
okresie normy językowej, dotyczącej
3. Powiedz, czy według Jana Miodka forma mielić jest poprawna.
zapisu (np.: curka zamiast córka),
odmiany (np.: w cudzysłowiu
4. Zapoznaj się z definicjami normy językowej oraz błędu językowego,
zamiast w cudzysłowie), wymowy a następnie sprawdź w Wielkim słowniku poprawnej polszczyzny PWN
(np.: ukierek zamiast cukierek), składni z 2006 r., jak zmieniła się norma dotycząca czasowników mleć i mielić
(np.: Siadłem przy stole z kolegą, który w ciągu kilkunastu lat.
był świeżo pomalowany zamiast
Siadłem z kolegą przy stole, który był 5. Porozmawiaj z koleżankami i kolegami z klasy o tym, czy warto przestrzegać
świeżo pomalowany), a także użycie normy językowej, czy też nie. Sformułujcie argumenty i zapiszcie je
wyrazu w niewłaściwym znaczeniu w zeszytach. Ustalcie w głosowaniu, które argumenty zwyciężyły.
(np.: adaptować dziecko w znaczeniu:
„przyjąć dziecko do rodziny” – 6. Wybierz wyraz będący poprawnym uzupełnieniem wypowiedzi.
poprawnie: adoptować dziecko). Błędy Twórca chciał dokonać adaptacji/adopcji znanej książki.
językowe zakłócają komunikację, Moi sąsiedzi chcą adaptować/adoptować poddasze.
a niekiedy uniemożliwiają zrozumienie Podjąłem decyzję dotyczącą adaptacji/adopcji tej dziewczynki.
wypowiedzi. Wytłumacz różnice znaczeniowe wyrazów adaptować i adoptować.

42