Page 36 - biologia 8

Tab. 1.2 Niektóre czynniki mutagenne

Czynniki mutagenne Opis działania

promieniowanie UV zaburza replikację DNA i prowadzi
do powstania mutacji – powoduje
UV m.in. łączenie się sąsiadujących zasad
azotowych

promieniowanie X powoduje w komórce reakcje chemiczne,
które wywołują zmiany w strukturze DNA
UV – mogą prowadzić m.in. do pękania jego
UV
łańcuchów i powstawania mutacji
składniki dymu tytoniowego czynnikiem mutagennym zawartym
w dymie tytoniowym jest np. benzopiren –
jego działanie prowadzi do zastępowania
pary C-G przez T-A

toksyny grzybów działanie mutagenne mają m.in. toksyny
niektórych grzybów pleśniowych
UV (np. kropidlaka żółtego wydzielającego
mutagenne aflatoksyny), które wbudowują
się między zasady azotowe DNA
wirus HPV wirus brodawczaka ludzkiego,
przenoszony przez skórę lub drogą
UV płciową, może wbudować się w materiał
genetyczny człowieka i w ten sposób
zmienić sekwencję DNA

Rodzaje mutacji
Mutacje mogą dotyczyć fragmentów DNA o różnej wielkości. Mutacje
punktowe to zmiany pojedynczych nukleotydów. Mogą one polegać np. na
usunięciu nukleotydów, ich zamianie na inne lub wstawieniu dodatkowych
nukleotydów. Mutacje te zachodzą tak w genach (wówczas nazywane są ge-
nowymi), jak i we fragmentach DNA, które nie kodują informacji o budowie
białek – w obszarach pozagenowych. Oba te rodzaje materiału genetycznego

Genom – kompletny materiał osobnika łącznie są określane jako jego genom. Mutacje w obszarach poza-
genetyczny komórki, organizmu lub genowych rzadko wywierają wpływ na fenotyp osobnika. Natomiast mutacje
wirusa, który obejmuje zarówno geny, w genach mogą być groźne. U ludzi znanych jest kilka tysięcy chorób,
jak i obszary pozagenowe.
które są skutkiem tego rodzaju mutacji. Należą do nich m.in. hemofilia
i daltonizm, omówione w poprzednim temacie. Rozległe zmiany DNA, które
dotyczą struktury lub liczby chromosomów, są określane jako mutacje chro-
mosomowe (il. 1.19). Liczba chromosomów w komórce najczęściej ulega
Mutacje
zmianie w związku z ich nieprawidłowym rozdzieleniem podczas podziału
komórki – mejozy. Prowadzi to do powstania gamet z nieprawidłową liczbą
punktowe chromosomów: zbyt dużą lub zbyt małą. Jeśli taka gameta weźmie udział
w zapłodnieniu, to powstały zarodek również będzie miał niewłaściwą liczbę
chromosomów. W takiej sytuacji zazwyczaj dochodzi do obumarcia zarodka
chromosomowe
na wczesnych etapach rozwoju.

34