Page 41 - biologia 8

Czynniki kancerogenne

Transformacji nowotworowej komórek, w wyniku której następuje rozwój
nowotworu, sprzyjają różnorodne czynniki. Są to czynniki kancerogenne Czynniki kancerogenne
(kancerogeny). Ich działanie może polegać m.in. na bezpośrednim uszka- (kancerogeny) – czynniki chemiczne,
dzaniu DNA, przekształcaniu się w czynniki mutagenne czy wywoływaniu fizyczne lub biologiczne, które
syntezy substancji szkodliwych dla komórki i DNA. Często rozwój nowotwo- zwiększają ryzyko rozwoju nowotworów.
ru następuje wskutek skumulowanego działania różnych czynników. Niekie-
dy zdarza się to po wielu latach od ekspozycji na nie.
Czynniki zwiększające ryzyko rozwoju nowotworów to:
• szkodliwe substancje chemiczne obecne w środowisku (il. 1.23) –
m.in. azbest, benzen, nikiel; na ich działanie są szczególnie narażeni
przedstawiciele takich zawodów jak hutnik, górnik, kierowca czy stolarz.
• promieniowanie UV – ten czynnik mutagenny bezpośrednio uszkadza
DNA i sprzyja m.in. rozwojowi nowotworu skóry, czyli czerniaka.
• niewłaściwa dieta – zbilansowana dieta dostarcza organizmowi wszyst-
kich potrzebnych składników, a także pomaga utrzymać prawidłową masę
ciała. Jest to ważne, ponieważ otyłość powoduje zaburzenie homeostazy
organizmu i sprzyja rozwojowi nowotworów. W diecie należy unikać kon- 1.23 Spaliny samochodowe
zawierają wiele szkodliwych
serwantów czy takich substancji chemicznych jak węglowodory aroma- substancji chemicznych o działaniu
tyczne (il. 1.24), a także nadmiaru soli (il. 1.25). mutagennym i kancerogennym

1.24 Podczas grillowania mięsa i ryb, 1.25 Nadmiar soli w pokarmie
a także podczas smażenia i wędzenia sprzyja uszkadzaniu śluzówki żołądka,
powstają kancerogenne węglowodory co zwiększa wrażliwość komórek na
aromatyczne działanie czynników kancerogennych

• niektóre używki – wiadomo, że dym papierosowy zawiera kilka-
dziesiąt czynników kancerogennych, m.in. benzopiren, związki azotowe
(nitrozaminy) czy fenol. Szkodliwe działanie wykazują także produkty
przemiany alkoholu etylowego w organizmie. Przykładowo aldehyd
octowy zaburza proces naprawy uszkodzeń DNA. Natomiast sam etanol
sprzyja rozwojowi nowotworów, ponieważ uszkadza komórki.
• nieodpowiedni tryb życia – oprócz wymienionych wyżej czynników:
ekspozycji na promieniowanie UV, niewłaściwej diety, używek – obejmuje
też inne zachowania sprzyjające rozwojowi nowotworów. Należą do nich
stres i unikanie albo ograniczenie aktywności fizycznej.

39