Page 123 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook
P. 123
Układ odniesienia
Aby badać ruch ciała, tzn. zmianę jego położenia w przestrzeni, trzeba prze-
de wszystkim umieć określić jego położenie. Nie ma jednak potrzeby poda- Ciało traktujemy jako punkt materialny,
gdy jego rozmiary są małe w porównaniu
wania położenia każdego punktu ciała, gdyż wszystkie najczęściej poruszają z odległościami, jakie ciało to przemierza.
się tak samo. Dlatego w niektórych sytuacjach będziemy traktować ciało jako
punkt materialny. Na przykład – chłopca wracającego do domu położo-
nego w odległości 1 km od szkoły można potraktować jako punkt materialny.
Tego samego chłopca wykonującego ćwiczenia gimnastyczne już nie możemy
uważać za punkt materialny. Ptaka również będziemy traktować jako punkt
materialny, jeżeli – lecąc – przemierza duży dystans.
Aby opisać ruch ciała, należy określać kolejne jego położenia w miarę
upływu czasu względem innego ciała obranego jako układ odniesienia. Układem odniesienia nazywamy
Najczęściej używanym układem odniesienia jest Ziemia lub ciała, które ciało lub układ ciał względem którego
nie zmieniają położenia względem niej. Mogą to być: przystanek, dworzec określamy położenie i ruch innego
ciała.
kolejowy, biurko w sali lekcyjnej, brzeg rzeki, dom itp., ale czasami np. au-
tobus, winda czy pociąg, którymi podróżujesz. Jeśli w miarę upływu czasu
położenie ciała względem przyjętego układu odniesienia zmienia się, to po-
wiemy, że ciało się porusza. Jeśli w czasie obserwacji nie zmienia położenia, to
powiemy, że w przyjętym układzie odniesienia ciało spoczywa.
Względność ruchu
Nie można stwierdzić, że dane ciało „naprawdę” jest w ruchu, czy też
„naprawdę” spoczywa. Gdy opisujemy ruch jakiegoś ciała, to zawsze musi-
my zaznaczyć, względem jakiego ciała ten ruch rozpatrujemy. Położenie ciała
w danej chwili jest inne względem różnych układów odniesienia.
5.2 Osoby odpoczywające nad jeziorem
Wyobraź sobie, że odpoczywasz w bezruchu na brzegu jeziora (il. 5.2). Ale
czy na pewno jesteś w spoczynku? Mimo że nie zmieniasz położenia wzglę-
dem brzegu czy osoby obok, to przecież w tym samym czasie razem z Ziemią
poruszasz się względem Słońca.
121
