Page 190 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

MASZYNY PROSTE

Dźwignie i inne maszyny proste – ułatwiają wykonanie określonych
czynności poprzez zmianę wartości lub kierunku działania siły.
dźwignie (dwustronna i jednostronna) | kołowroty | bloki (ruchome i nieruchome)
pochylnie | śruby | kliny
Prawo równowagi dźwigni odkrył
i sformułował Archimedes, wybitny fizyk
i matematyk starożytności. Zasłynął
również jako konstruktor machin wojen-
nych, które składały się z dźwigni i innych
maszyn prostych. Archimedes znał pra-
wo równowagi dźwigni, więc wiedział, że
za pomocą tego urządzenia można do-
wolnie dużą siłę zrównoważyć małą siłą.

Dźwignie
Do najpospolitszych wśród nich zaliczamy dźwignię dwustronną. Jest to sztywny pręt, drążek lub belka, który może
obracać się względem określonej osi (zwanej osią obrotu), dwie działające na nią siły, które są przyłożone po obu stro-
nach tej osi. Odległości punktu przyłożenia sił od osi obrotu nazywamy ramionami sił.

dwustronne

r 2 r 1
F 1 r 2

F 2 F 1 =
F 2 r 1

Wartość siły przyłożonej po jednej stronie osi obrotu jest tyle razy mniejsza od wartości siły przyłożonej po drugiej stro-
nie osi obrotu, ile razy ramię pierwszej siły jest większe od ramienia drugiej siły.

jednostronne
W praktyce wykorzystujemy zasadę działania dźwigni dwustronnej w wielu
przedmiotach codziennego użytku. Należą do nich: nożyczki, obcęgi, kom-
binerki, dawniej też żuraw do czerpania wody. Równie często stosujemy F 1
dźwignię jednostronną. Jest to również bryła (sztywny pręt, drążek lub bel-
ka) wyposażona w oś obrotu, tylko w przypadku tego rodzaju dźwigni dzia-
łające na nią siły znajdują się po tej samej stronie osi obrotu i są skierowa-
ne przeciwnie. Przykładami dźwigni jednostronnej są taczki, składający się
z dwóch dźwigni jednostronnych dziadek do orzechów, a także ręka. r 1 F 2
r 2

188