Page 188 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Więcej na temat

Tabela współczynników tarcia
Siła tarcia a siła nacisku
poślizgowego dla kilku powierzchni
Na podstawie doświadczenia wiesz, że wartość siły tarcia zależy od rodzaju Oddziałujące
stykających się powierzchni oraz wartości siły nacisku. ze sobą Współczynnik
tarcia f
Iloraz wartości siły tarcia F t przez wartość siły nacisku F n (dla tego samego powierzchnie
rodzaju powierzchni) jest stały:
F t = const opona po suchym 0,7
betonie
F n
Wartość tego ilorazu zależy od rodzaju materiałów, z których zbudowane są drewno 0,2–0,5
trące o siebie ciała. W fizyce nazywa się on współczynnikiem tarcia i ozna- po drewnie
cza się go literą f.
F t = f opona po mokrym 0,5
betonie
F n
Z powyższego wzoru łatwo obliczyć, że wartość siły tarcia jest równa iloczy- stal po betonie 0,3
nowi siły nacisku i współczynnika tarcia.
stal po stali 0,15
F t = f · F n
Wzór ten jest prawdziwy dla siły tarcia kinetycznego i maksymalnej warto- narty po śniegu 0,04
ści siły tarcia statycznego. Dla danej pary materiałów współczynnik tarcia
statycznego jest większy niż współczynnik tarcia kinetycznego. łyżwy po lodzie 0,015

Znaczenie tarcia
Jak już wiesz, tarcie wpływa na ruch. Siła tarcia kinetycznego powoduje
zmniejszenie wartości prędkości ciała, a jeżeli jest to jedyna działająca siła,
to ciało po pewnym czasie się zatrzyma. Kierujący pojazdem może skrócić
drogę hamowania, naciskając na hamulec. Zwiększa on wówczas wartość siły
tarcia i droga hamowania staje się krótsza. Bez siły tarcia spoczynkowego
żaden pojazd kołowy nie mógłby ruszyć z miejsca, bo jego koła kręciłyby
się w miejscu i nie byłoby przyczepności kół do podłoża. Taką sytuację mo-
żesz zaobserwować zimą – na śliskiej powierzchni koła samochodu buksują.
6.20 Hamowanie podczas zjazdu Bez tarcia niemożliwe byłoby również poruszanie się ludzi i zwierząt po zie-
na ślizgu mi. Zimą, kiedy powierzchnie chodników są oblodzone, zbyt mała siła tarcia
utrudnia chodzenie. Posypywanie chodników piaskiem zwiększa siłę tarcia
między butami a podłożem i poruszanie się po nich staje się bezpieczniejsze.
Siła ta pozwala utrzymać różne przedmioty w rękach. Teraz już wiesz, dla-
Podczas hamowania wykorzystujemy
zjawisko tarcia. Jakie są skutki tarcia czego mokre mydło trudno jest utrzymać. Dzięki tarciu nie przesuwają się
w tym przypadku? sprzęty po podłodze ani przedmioty po blatach mebli.
Jak widać z powyższych rozważań, siły oporu ruchu mogą wywoływać
pozytywne skutki i często zwiększenie ich wartości jest korzystne. W wielu wy-
padkach jednak jest to szkodliwe. Może powodować zużywanie się części ma-
szyn, jeśli nie są odpowiednio nasmarowane, czy wycieranie się odzieży pod-
czas chodzenia. Tarcie zmniejszamy, wygładzając stykające się powierzchnie
ciał lub stosując smary i oleje.

186