Page 178 - 881414_FIZYKA_podrecznik_kl_8_PP_fiipbook

Ferromagnetyki i ich zastosowanie

Ostatnie doświadczenie przekonuje nas o tym, że umieszczona w polu mag-
Stop żelaza z węglem i z dodatkiem netycznym stal wykazuje właściwości magnetyczne. Jeżeli jest to stal miękka,
krzemu to stal miękka. Stop żelaza
z węglem i z dodatkiem niklu, kobaltu ma ona te własności tylko wtedy, gdy znajduje się w polu magnetycznym.
oraz glinu to stal twarda. Natomiast namagnesowana w ten sposób stal twarda staje się magnesem
trwałym. Namagnesować możemy trwale również stalową twardą sztabkę lub
stalowy pręcik poprzez przesuwanie po nich magnesu trwałego. Żelazo, stal
(która jest stopem zawierającym żelazo), kobalt, nikiel oraz niektóre ich stopy
łatwo się magnesują. Substancje takie o specyficznej budowie wewnętrznej
– zwane ferromagnetykami – posiadają silne właściwości magnetyczne. Znaj-
dują się w nich obszary stałego namagnesowania, tzw. domeny magnetyczne,
zachowujące się jak małe magnesy wytwarzające wokół siebie pole magne-
tyczne. Domeny najczęściej ułożone są chaotycznie (il. 5.3 A.), dlatego czasa-
mi pola magnetyczne od sąsiadujących ze sobą domen mogą się znosić. Aby
ferromagnetyk stał się magnesem trwałym, należy go namagnesować, czyli
uporządkować domeny magnetyczne (il. 5.3 B.).

S N S N S N S N S N
N S N S N S N S N
S N N S S S S S N S N S N S N
S N S N S N S S S S N S N S N S N S N S N S N S N S N
S N S N N S S N N N S N S N S N S N S N S N
N S N N N S N S N N N S N S S N S N S N S N S N S N S N S N S N S N S N
N
N
S S S S S S S S N S N S N S N S N S N S N S N S N S N S N S N S N
S N S N N N S S N S N S N S N S N S N S N S N S N S N S N
S S S S N N S S S N S N S N S N S N S N S N
N S N S S S N S N S N S N S N S N S N S N S N
N N N N N N N S N N S N S N S N S N S N S N S S N N S N S N S N
S N S N S N S S N N S N S N
A. b.
5.3 Domeny magnetyczne ułożone chaotycznie (A.) i uporządkowane – w obecności magnesu (B.)
Magnesy znalazły liczne zastosowania w praktyce. Najbardziej znanym
magnesem jest igła magnetyczna (il. 5.5), wykorzystana w kompasie i busoli,
która ma dodatkowe urządzenie służące do celowania, pomagające w wyzna-
czaniu azymutu (il. 5.4 i 5.6). Igła magnetyczna to magnes w kształcie cienkiej
blaszki, który ma swobodę ruchu w jednej płaszczyźnie (il. 5.5).

obudowa

tarcza
5.5 Igła magnetyczna 5.6 Busola

igła Magnesowanie się niektórych materiałów wykorzystywane jest do zapisu da-
magnetyczna
nych cyfrowych na dyskach, magnetycznych kartach płatniczych czy w zamkach
magnetycznych. Wykorzystywane jest także w systemach zabezpieczeń towaro-
5.4 Budowa kompasu wych czy innych urządzeniach z tzw. paskiem magnetycznym.

176